Тошкент ирригация ва

12.5 ЭКИНЛАРНИ ОҚОВА СУВЛАР БИЛАН СУҒОРИШ РЕЖАСИ:

Ўзбекистон шароитида қишлоқ хўжалик экинларини оқова сувлар билан суориш меъёри, даври ва сонини биоклиматик усулда аниқлаш қулай.

Экинларнинг суғориш меъёри қуйидаги формуладан топилади.
𝑀 = 𝐸 − ⁽𝑊_𝐻 + 𝑃 + Г⁾, м3/га
Бу ерда: Е-суғориш мавсумида ўсимликнинг умумий сув истеъмоли м³/га; W_Х-суғориш мавсуми бошидаги хисобли қатламдаги захира намлик, м³/га; Р-суғориш мавсумидаги ёғингарчиликлар м³/га;
Г-ҳисобли қатламга келиб тушадиган сизот сувлари, м³/га;
Ўсимликларнинг умумий сув истеъмоли қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
𝐸_𝑌 = И ∗ К_О ∗ К_Б ∗ К_СТ, м³/га
Бу ерда: И-суғориш мавсумидаги буғланиш; К₀-микроклимат коэффициенти;
К_Б-оқова сувлар турларини ҳисобга олувчи коэффициенти Буғланишни аниқлаш учун қуйидаги формуладан фойдаланиш:
∆𝛼 ∗ (25 + 𝑡⁰)²

𝐸 =
Бу ерда? Е-1 ойдаги буғланиш, м³/га;
,
55.5

E-оқова намлигини 1 ойлий ўртача қиймати (100-а) тенг;
∆𝛼 -ҳавонинг 1 ойлик ўртача солиштирма намлиги %,
𝛼 -ҳаво хароратининг 1 ойдаги ўртача қиймати, С⁰;
Суғориш мавсумида ёки бошқа хисобли даврдаги буғланиш 1 ойдаги буғланишнинг йиғиндиси қуйидагича топилади:
∆𝛼 ∗ (25 + 𝑡⁰)² ∗ 𝑇

𝐸_𝑇 =
,
1695

Бу ерда: Е_Т –берилган даврдаги буғланиш м³/га; Т-даврнинг давомидаги кунлар;
∆𝛼 -берилган давр давомидаги ҳаво намлигининг 1 суткадаги ўртаса қиймати;
𝛼 -ҳаво хароратининг суткадаги ўртача қиймати, С⁰

∆𝛼∗(25+𝑡⁰)² _{= 𝐸}

деб ифодаланади

1695 ^𝑌
У бир суткадаги буғланишни кўрсатади. К_ст коэффициенти қиймати чорвачиликдан чиққан оқавалар учун уларни тоза сув билан 1:7 нисбатда аралаштирилганда қабул қилинади.
К_ст=0,75-,80 тоза сув учун К_си=1,0
Оқова сувлар билан суғориладиган экинларнинг биологик коэффициенти 14.4-жадвалда берилган.
14.4-жадвал. Ўзбекистон шароитида биологик коэффицентлар К_Б қийматлари

Экин турлари	Табиий зоналар
	Тоғ ва тоғ олди	Ярим саҳро ва саҳролар	Ярим чўл ва чўл
Бошоқли дон	0.91-0.98	0.85-0.90	0.9-0.94
Маккажўхори	0.8-0.9	0.8-0.85	0.85-0.90
Беда 2 ва кейинги йилга	0.94-1.0	0.9-0.96	0.9-0.95
Бир йиллик ўсимликлар (сарго, судан ути)	0.85-0.90	0.80-0.85	0.82-0.88

Чорвачиликдан чиққан оқавалардан экинларни сугоришга фойдаланганда сугориш нормасининг қийматини тупроқнинг хисобли қатламини озиқланиш рекасига боглиқ равиада топилади,бунда"И" нинг қиймати қуййдагича топидади:

^Мкр
₌Ввн•𝑺•К_р
К_𝟏+К_𝟐•С
м³/га

бу ерда: М_кр - сугориш нормаси, м³/ га
В_вн -хосил билан азот, фосфор, калийнинг чиқиши,к г / га
К₁-усимликнарнинг озуқа моддаларидан фойдаланиш коэффициент қабул қилинади 0.6-0.7; 0.6-0.8.
С - сугориш сувидаги озик моддаларнинг (азот,фосфор, калий) микдори, к
г /м³

К₂-сугориш давомида сув оқимларидаги аммиакли азот,фосфор калийнинг йўқолиб кетишини хисобга олувчикоэффициент (қабул қилинади: 0,85, 1,0 : 1,0
)
S -сугориш ва оқава сувлари билан тупроқларни озукамоддалар билан бойитиш қисми.чорвачилик комплектсидаги оқава сувлар билан сугоришдаS=1
Чиқиш миқдори қуйидати шарт асосида аниқланади: