Тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

4-жадвал.

Танланган иккита тадқиқот объектларида кооперация жараёни 
 билан боғлиқ ўтказилган сўровнома натижалари
26
 
 
 
Кооперация 
йўналишлари 
 
Ў
лч
ов би
р
ли
ги
 
Самарқанд 
Туркистон 
К
узату
влар
 

сон
и
 
Ў
р
тач
а 
М
и
н
и
мум
 
М
ак
си
мум
 
К
узату
влар
 

сон
и
 
Ў
р
тач
а 
М
и
н
и
мум
 
М
ак
си
мум
 
Сувдан 
фойдаланишда 
кооперация 
Иккилик 
(0 ва 1) 
367 0.14 
0 
1 
290 
0.66 
0 
1 
Маҳсулот ишлаб 
чиқаришда 
кооперация 
Иккилик 
(0 ва 1) 
367 0.29 
0 
1 
290 
0.43 
0 
1 
Жумладан, сўровномадаги “Қуйидаги фаолиятлардан қайси бирида 
фермер хўжаликлари кооперация қилади ва ҳозирда кооперация даражасига 
фикрингиз қандай?” бўлимига киритилган фаолиятларнинг бештаси бўйича 
сув хўжалиги тизимидаги кооперация ҳолати таҳлил қилинди, яъни: (1) экин 
майдонларини суғориш ва мелиорация ишларини олиб боришда; (2) сувни 
тақсимлашда; (3) ирригация каналларини таъмирлаш ва тозалаш ишларини 
олиб боришда; (4) ички хўжалик ва дренаж каналларини таъмирлашда; (5) 
ирригация жиҳозларини биргаликда таъмирлаш ишларини олиб боришда 
иштирок этиш. Ушбу юқорида келтирилган бешта фаолиятдан бирортасида 
фермер хўжалиги иштирок этса, демак у сувдан фойдаланишда кооперацияга 
қатнашади ва “1” рақами, акс ҳолда “0” рақами билан белгиланади. Ушбу 
суровнома натижалари ва улар асосида ишлаб чиқилган хулоса ва тавсиялар 
диссертация ишида батафсил баён этилган.
Шунингдек, тадқиқот ишида ушбу услубий ёндашиш асосида қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқаришда кооперация ҳолатини ўрганиш 
учун қуйидаги 6 та фаолият умумлаштрилиб таҳлил қилинди. Булар, (1) 
уруғлик, ўғит, ёқилғи, ем-хашакдан фойдаланиш; (2) ерларни экишга 
тайёрлаш; (3) ҳосилни йиғиб олиш; (4) қайта ишлаш ва сақлаш; (5) қишлоқ 
хўжалик маҳсулотларини сотиш ва (6) машина ва жиҳозлардан фойдаланиш 
йўналишларидан иборат. Айнан юқоридаги каби ушбу олтита фаолиятдан 
бирортасида фермер хўжалиги иштирок этса, демак у қишлоқ хўжалиги 
маҳсулотлари ишлаб чиқариш борасида кооперация жараёнида қатнашади ва 
“1” рақами билан, акс ҳолда эса “0” рақами билан белгиланиб, тегишли хулоса 
чиқариш учун хизмат қилади.
26
Сўровнома маълумотлари асосида муаллиф ишланмаси. 

---

 
22 
Сўровнома маълумотларининг таҳлили танланган моделда иккита эрксиз 
ўзгарувчи, яъни сувдан фойдаланиш ва қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб 
чиқаришда кооперация муносабатлари мавжудлигини кўрсатди. Шунингдек, 
эрксиз ўзгарувчи(сувдан фойдаланиш ва қишлоқ хўжалик маҳсулотларини 
ишлаб чиқаришда кооперация муносабатлари)га таъсир қилувчи айрим эркли 
ўзгарувчилар (фермер хўжалиги раҳбарларининг ёши, маълумоти, малакаси, 
мутахассислиги кабилар) ҳам сўровнома маълумотларига асосан таҳлил 
қилинди. Масалан, Самарқанд вилоятида сўровномада иштирок этган 
респондентларнинг 80% дан ошиғи қишлоқ хўжалиги соҳасида маълумотга эга 
эканлиги ва фақат 60 фоиздан ортиқ фермер хўжалиларида тракторлар 
мавжудлигини эътироф этиш лозим (3-расм).