Toshkent farmatsevtika instituti

Buyrak to`qimasida me’yorda va patologik holatlarda moddalar
almashinuvi. Buyrak to`qimasida kechuvchi murakkab fiziologik jarayonlar metabolik energiyani yuqori darajada sarflanishini talab qiladi. Tinch holatda organizm qabul qilayotgan kislorodning 8-10% buyrakdagi oksidlanish jarayonlarga sarflanadi. Boshqa a’zolarga qaraganda buyrak massasiga sarflanadigan energiya miqdori birmuncha ko`proq. Buyrak po`stloq qismida aerob, mag`iz qismida anaerob jarayonlar kechadi. Buyrakda boshqa a’zolarda uchraydigan fermentlar bilan bir qatorda o`z to`qimasiga maxsus bo`lgan fermentlari ham bor, masalan, kreatin sintezidagi boshlang`ich reaktsiyani karalizlaydigan glitsin-amidinotransferaza (transamidinaza):
L-arginin + glitsin → L-ornitin + glikotsiamin
Bu ferment oshqozon osti bezida ham bor. Mazkur fermentning qonda paydo bo`lishi shu a’zolarda o`zgarish borligidan dalolat beradi. Buyrak po`stloq qismida LDG₁, LDG₂, mag`iz qismida esa LDG<sub>5</sub> va LDG<sub>4</sub> uchraydi. Buyrakning o`tkir yetishmovchiligida qon zardobida LDG₁, LDG₂ faolligi ortadi.
Alaninaminopeptidaza (AAP) izofermentlari ham tashxis ahamiyatiga ega. AAP ning 5 ta izofermenti bo`lib, AAP₃ asosan buyrakda uchraydi. Buyrak

542

to`qimasi jarohatlanganda ferment miqdori qonda va siydikda ortganligi aniqlangan. Umuman buyrak kasalliklari tashxisida siydikdagi fermentlar faolligini tekshirishni differentsial ahamiyati bor, chunki buyrakni o`tkir yallig`lanishida koptokcha membranalarini o`tkazuvchanligini oshishi hisobiga oqsillar va fermentlarni siydik bilan chiqarilishiga olib keladi. Xulosa qilib aytganda, buyrak to`qimasida modda almashinuvini o`zgarishi koptokchada qon aylanishini blokadasi, filtratsiya va reabsorbtsiyani buzilishi, siydik chiqarilishini blokadasi, sekretsiyani buzilishi va boshqalar bilan kuzatiladi.