Toshkent farmatsevtika instituti

9.1. Oddiy lipidlar
Yog` kislotalari – uzun uglevodorod zanjirli, deyarli hamma lipidlar tarkibiga kiradigan organik kislotalar, ―C‖ atomlarining soni 4-24, 1 ta karboksil guruhga va uzun uglevodorodlardan tashkil topgan ―dumga‖ ega. Shu ―dum‖ tufayli ko`pchilik lipidlar suvda erimaydi va moy yoki yog`larga xos xossalarni namoyon qiladilar. Yog` kislotalari hujayra va to`qimalarda normal sharoitda erkin holatda uchramaydi, ular turli sinf lipidlari tarkibida kovalent bog`langan. Patologik sharoitlarda erkin holdagi yog` kislotalari hujayra va to`qimalardan qonga o`ta boshlaydi va ularning qondagi miqdorini oshishi lipidlar metabolizmi buzulganligi to`g`risida axborot beradi.

312

Tabiatda uchraydigan barcha yog` kislotalari odatda juft uglerod soniga ega (eng ko`p uchraydigani 16-18 ‖C ― atomli). Uglevodorodlardan tashkil topgan ― dum ― to`yingan va to`yinmagan, ya`ni 1 ta yoki bir nechta qo`shbog`larga ega bo`lishi mumkin. Odatda hayvonlarda ham o`simliklarda ham to`yinmagan yog` kislotalarining miqdori to`yingan yog` kislotalarga nisbatan 2 barobar ko`p. Yog` kislotalarini ko`pchiligida qo`sh bog` 9 va 10 ―C‖ lari o`rtasida. Agarda uglevodorod zanjirda 2 yoki undan ortiq qo`shbog`lar bo`lsa, ular bir –biri bilan metilen (-CH₂ -) guruhi bilan ajraladi.