Toshkent farmatsevtika instituti

4.16. – rasm. Oqsil sintezini boshqarilishidagi induktsiya mexanizmi


Repressiya mexanizmi. Laktozaning fermentlar yordamida parchalanishi uning miqdorini kamaytiradi va glyukoza hosil bo`lishiga olib keladi. Glyukozani parchalanishi natijasida paydo bo`lgan noma’lum metabolit ta’sirida ATF dan sAMF sintezlanish imkoniyati cheklanadi. sAMF taqchilligi tufayli KFO ning bog`lanishini yetishmasligi RNK-polimerazaning promotor bilan birikishini qiyinlashtiradi. Muhitda laktozaning butunlay tugashi uning repressorga ta’sirini pasaytiradi. Natijada repressor faollashadi, operator bilan bog`lanadi va transkriptsiya to`siladi, oqsil sintezi to`xtaydi.
Boshqa operonlar faqat salbiy (repressorlar) emas, balki ijobiy (sAMF-KFO kabi) boshqaruvchilarga ham javob beradilar. mRNK ning yashash muddatining qisqaligi (ular tez parchalanib ketadi), bakteriyalarga xos xususiyat bo`lib, bu ularning oqsil to`plamini tashqi muhitni keskin o`zgarishi (oziqlanish sharoiti, kimyoviy va fizikaviy omillar) ga tez moslashish imkonini beradi.

191