Sajdagoh – 1.din. Sajda, ibodat qilinadigan joy; qadamjo. 2. ko‘chma Muqaddas, aziz joy. Mana o‘sha uy, mana mening sajdagohim. T.Jalolov, Oltin qafas.
Sazovor – qilmishi, xizmati yoki belgilariga ko‘ra biror bahoga arziydigan; munosib, loyiq. Rohat qilsin, mayli haqli, u sazovor. G‘. G‘ulom. Otabekka bu yo‘lda ko‘makchi bo‘lib yurgan Marg‘ilon fuqarosi Mirzakarim qutidor ham shu jazoga sazovor tutiladi. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar. Sazovor bo‘lmoq 1) arzimoq, loyiq, munosib bo‘lmoq. Shokir otasidan shunday iltifotga, maqtovga sazovor bo‘lgan singlisini to‘yib ko‘rish uchun ko‘zlari hovlini aylandi. Oybek, Qutlug‘ qon. Janobning oldilarida sharmisor, g‘azabga sazovor bo‘ldim, A. Qodiriy, Mehrobdan chayon; 2) loyiq, munosib topilmoq, erishmoq. Respublikada xizmat ko‘rsatgan san’at arbobi unvoniga sazovor bo‘lmoq.
Sayil – 1. etn. Bahorda o‘tkaziladigan katta xalq sayr-tomoshalari, sayr-tomosha. Ayni bahor kulgan chog’ edi, Sayil joyi so‘lim bog‘ edi. E. Vohidov. 2. Umuman katt va tantanali sayr-tomoshalar. Festival-yoshlik sayli, Qo‘shiqlar uchsin mayli, Shodiyona tinmasin, Qirq kecha-kunduz, mayli! Yo. Mirza. Suvda yulduzlar Barq urib turar, Go‘yoki qizlar Sayilda yurar. Shayxzoda. Vodakachkaning ochilish marosomi katta to‘yga, kattakon sayilga aylanib ketdi. A. Qahhor, Qo‘shchinor. Sayil bog‘ – xalq sayillari o‘tkaziladigan katta bog‘, park, sayilgoh. Qovun sayil – qovunxo‘rlik va sayr-tomosha maqsadida ko‘pchilik bo‘lib dalaga – qovun polizga chiqish. Bugun bizga qo‘nib boradilar-da. Qovun pishib qoldi, qovun sayli qilamiz. N. Safarov, Jangchi shoir. 3. Sayr-tomosha ,aqsadida kezib yurish; sayohat. Sayil ham Sayil, sargardon ham sayil. Maqol. – Bir yili shaharma-shahar sayil qilib, Batumiga borib qoldim, - dedi Bondar. Shuhrat, Shinelli yillar.
Salom – 1) Yuzma-yuz uchrashganda yoki g‘oyibona tabriklash so‘zi va shu so‘z bilan yoki imo-ishora orqali ifodalangan tabrikning o‘zi. Qizg‘in salom. Salom demoq (aytmoq). Salom bermoq. Bir kun tuz ichgan joyga qirq kun salom. Maqol. Salom ham farz, alik ham farz. Maqol. Uchib o‘tgan qaldirg‘och, Ishqimga qilgin iloj, Intizordir chilvir soch, Yetkazgil salomimni. Yo. Mirza. Azizbek mudofe’larning salomlariga javob qaytarishni ham unutib, ko‘zini kesik boshlarga tikdi. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar. Elmurod “salom” deb harbiycha ko‘rishish uchun qo‘lini chekkasigacha olgan edi, u qo‘l uzatdi, ko‘rishdilar. Shuhrat, Shinelli yillar. G‘ulomjon egilib salom berdi, sog‘-salomatlik so‘radi. M. Ismoiliy, Farg‘ona t. o. U supaga yaqinlashgach, Yo‘lchi o‘rnidan turib salom berdi va onasining salomini topshirdi. Oybek, Qutlug‘ qon. U kirgach, salom yo‘q, alik yo‘q, tomdan tarasha tushganday: “nimalar deb valdirayapsan”, - deb o‘shqirdi. “Mushtum”, 1959, № 9.Salom alaykum ayn. salom 1. Salom zat(i) – salom yo‘llab, sog‘-salomatlik tilab yozilgan xat, salomnoma. 2) tar. Amir, xon bilan uchrashuv va undagi salom-alik marosimi. Ertalab xonning xaramdan chiqish vaqti yaqinlashgan, salom va istiqbol uchun xoslardan sakkiz-to‘qqiz yig‘ilgan edilar. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon. Salom og‘asi – amir, xon saroyida rasmiy marosimlarga boshchilik qilgan va rasmiyatlarning to‘g‘ri bajarilishi ustidan nazorat qilib turgan lavozimli shaxs. Supachalar ustida udaychi, shig‘ovul, salom og‘asi, tunqotarva darbon kabi tashrifotxodimlari o‘tirardilar. Ayniy, Jallodlar. 3) etn. Kelinchakni to‘ydan keying kun erta bilan kuyov ota-onalariga ta’zimga olib chiqish marosimi va umuman kelinchaklarning ta’zimi; kelinsalom. O‘yindan keyin kechagi soqolli kampir kelinni “salomga” olib chiqdi. Oybek, Qutlug‘ qon. Jon qizim, eringni izzat qil! Qaynanangni izzat qil! Ertalab salomga chiqayotibsanmi? A. Qahhor, Og‘riq tishlar. Ra’no kelinlarcha Anvarga salom qildi va jazb qilinganday, Anvarning yaqiniga borib to‘xtadi. A. Qodiriy, Mehrobdan chayon.
Do'stlaringiz bilan baham: |