Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

Alfagerpesviruslar
yuqori sitopatik aktivlikga ega bo’lib, ko’plab ho’jayin organizimlar 
uchun patogen hisoblanadi. Odam uchun patogen turlari Simplexvirus (gerpes viruslarni 1 va 2 
tipi va V gerpes virus) va Varicellovirus (gerpes viruslarni 3 tipi) avlodiga kiritilgan. 
Betagerpesviruslar
kuchsizroq sitopatik xususiyatga ega bo’lib, kamroq ho’jayin 
organizmlarga patogen hisoblanadi. Odam uchun patogen tiplari Cytomegalovirus (gerpes 
viruslarni 5 tipi) va Roseolovirus (gerpes viruslarni 6A, 6V, 7, 8 tiplari) avlodiga kiritilgan. 
Gammagerpesviruslar 
ham kamroq ho’jayin organizmlarga patogen hisoblanadi, ularning 
boshqa gerpesviruslardan farqi limfoid hujayralarda ko’payyadi. Odam uchun patogen tiplari 
Lymphocryptovirus
(gerpes viruslarni 5 tipi) avlodiga kiritilgan. Epstayn-Bar virus ham deb yuritiladi. 
Poksviruslar 
oilasiga (pox- chechak ing. so’z) bo’g’imoyoqli, parandalar va 
sutemizuvchilar uchun patogen viruslar kiritilgan. Poksviruslar shakli g’ishtsimon bo’lib o’lchami 
250-390 nm teng bo’lib, bakteriyalar strukturasini eslatadi.Virion mag’iz qismidan, uni o’rab 
turgan 5 nm qalinligdagi yupqa membra va bir tekisda joylashgan silindrik strukturadan iborat. 
Tashqiy tamondan esa (oqsil tana) oval strukturali o’rab turovchi qobiqdan iborat Poksviruslarni 
reproduksiyasi faqat sitoplazmada kechadi.Odam uchun 4 avlod vakillari patogen hisoblanadi, 
bularga kiradi: 
Orhtopoxvirus avlodi- odam chin chechagi va sigir chechagi (ospavaksina) viruslari. 
Parapoxvirus avlodi – “sutsog’uchilar tuguncha” virusi (virus “uzelkov doyarok”), katta 
shohdor hayvonlarning psevdochechak virusi. 
Molluscipoxvirus avlodi – mollyuskalar kontagioz virusi. 
Yatapoxvirus avlodi – Tana va Yaba chechak virusi (maymun chechagi virusi). 
Chin chechak kasalligi o’ta hafli yuqumli kasalliklar guruhiga kiradi. 
Chin chechak virusi tovuq embrionida yaxshi ko’payib 48-72 soatdan so’ng xorion-allantoist 
qobig’ida mayda oqimtir va sog’lom qobig’dan yaqol ajralib turuvchi jarohatlar hosil qiladi. 
Bundan tashqari virus birlamchi odam, maymun, qo’y va boshqa hayvonlar undiriluvi hujayra 
kulturalarida yaxshi ko’payadi. Virusning XPT natijasida hujayra yumoloqlashadi va kattalashadi, 
kiynchalik kultura shisha yuzasidan ajraladi.
Vaksina qo’llanilguncha ba’zi yillarda chin chechak kasalligi bir yilda 1,5 mln kishilarning 
o’limiga sabab bo’lgan. 1974 yilda Xindistonda 31262 kasallik registrasiya qilingan. Oxirgi 
marotiba kasallik 1977 yilda Samalida topilgan va bir necha yildan kiyin 1980 yillarda Butun 
dunyo sog’liqni saqlash tashkiloti (VOZ) yer yuzida chin chechak kasalligi tugatilganligini e’lon 
qildi. Hozirgi kungacha chin chechak kasalligi registrasi qilingani yo’q.