Toshkent farmatsevtika instituti tibbiy va biologik fanlar kafedrasi mikrobiologiya, virusologiya va

 
Labaratoriya mashg’uloti 2 
Mavzu:
Mikroorganizmlar morfologiyasi, strukturasi, bakteriyalarning kimyoviy 
tarkibi.Murakkab bo’yash usullari va axamiyati 
Bakteriyalar
— bir hujayrali mikroorganizmlardir. Ular turli shaklda bo’lib, murakkab 
tuzilishga ega, bu esa ular faoliyatining turli-tumanligini belgilaydi. Bakteriyalarni asosan to’rt 
shakli tafovut qilinadi: sharsimon, tayoqchasimon, burama shaklli va ipsimon
Sharsimon bakteriyalar
— k o k k l a r (yunoncha coccus- don, mag’iz degan so’zdan 
olingan). bo’linish sathi va har bir hujayraning surtmada joylashishiga ko’ra kokklar bir-biridan 
farq qiladi. 
1. Aohida-alohida joylashgan kokklarni mikrokokklar deb ataladi, saprofit kasallik keltirib 
chiqarmaydi ( rasm-9). 

---

95 
1
2
3
4
5
6
7
8
Расм 9. Шарсимон бактерия-
ларнинг асосий формалари: 1 –
микрококклар; 2,3,4 – дипло-
кокклар; 5 – тетракокклар; 6 –
cарцинлар; 7– cтафилококклар; 
8-стрептококклар
; 
2.1-rasm 
2. Diplokokklar – surtmada juft- juft bo’lib joylashgan kokklar. Diplokoklar orasida odamda 
uchrovchi 
har 
xil 
kasalliklarning 
qo’zg’atuvchilari 
(pnevmokokklar, 
gonogokklar, 
meningokokklar) bor. 
3. Streptokokklar – bo’lingandan keyin bir-biridan ajralib ketmasdan, zanjirsimon 
joylashgan kokklar. Bularning vakillarining ko’pchiligi odam uchun patogen hisoblanadi. 
4. Stafilokokk (uzum shingiliga o’xshab joylashgan). Bo’linishi muayyan tartib bilan 
bormaydigan bo’lsa, u vaqtda kokklar birgalikda qolaveradi va uzum shingiliga o’xshash 
to’plamlar hosil qiladi.Odam uchun patogen turlari mavjud. 
5 Tetrakokklar (to’rtta-to’rtta bo’lib joylashgan kokklar) bir-biriga tik ikki tekislikda 
bo’linganda to’rta kokkdan iborat bo’lib joylashadi. Odam uchun patogen emas. 
6.Sarsinalar (8 yoki 16 ta kokklardai tashkil topgan to’plamlar) bir-biriga tik uchta tekislikda 
bo’linganda kubchalar ko’rinishini eslatadigan kokkdan iborat bo’lib joylashadi. Odam uchun 
patogen emas.