Toshkent farmatsevtika instituti mavzu: Suyuqliklarni suyuqliklarda erishi. Pastki va yuqori kritik erish temperaturasi. Elektrolit eritmalarining osmotik xossalari. Izotonik koeffitsient. Tayyorladi

M a’lum tarkibgacha va ma’lum haroratgacha bir jinsli aralashma hosil qiladigan, boshqa tarkibda geterogen holatga o‘tadigan suyuqliklar aralashmasi chekli aralashadigan suyuqliklar deyiladi. Bu turdagi aralashmalarni bir-birida erish xarakteriga qarab 4ga bo‘lish mumkin: 1. Yuqori kritik erish haroratili; 2. Pastki kritik erish haroratili; 3. Yuqori va pastki kritik erish haroratili; 4. Kritik erish haroratisiz. Bu suyuqlik sistemalari P=const da tarkib - harorat diagrammasi yordamida o ‘rganiladi

Bu diagrammalar asosida ikki qavatga ajralib

qolmaydigan suyuq moddalaming tarkibini aniqlash mumkin.
Bu hodisa shartli boiib, tashqi sharoit o ‘zgarishi bilan o ‘zgarishi mumkin.
1) yuqori kritik erish haroratili (Jenol-suv, anilin-suv)
Misol uchun, suv va anilindan iborat sistemani olaylik. Agar suvga anilin qo'shilsa, ikki qatlam - suv va anilin qatlami hosil boiadi. Lekin suv qatlamida bir oz anilin (20 °C da 3,1 %) va anilin qatlamida bir oz suv (20 °C da 5 %) erigan boiadi. Harorat ortganda ular bir-birida ko'proq eriy boshlaydi.
Suv va anilinning turli nisbatda o‘zaro erishi chizigi ichkarisidagi (shtrixlangan) soha ikki qatlamdan, tashqarisidagi sohalar esa bitta qatlamdan iborat. Shunga ko‘ra chizigi qavatlanish egrisi
deyiladi. В nuqtadan yuqorida (169°C dan yuqorida)
komponentlar bir-birida cheksiz eriydi.
Bu harorat eruvchanlikning yuqori kritik 153 harorati deyiladi. Unga to‘g‘ri keladigan tarkib - umumiy tarkib. В nuqtadan yuqorida sistema - gomogen. Haroratning ma’lum qiymatidagi bu ikki xil eritma (masalan, A' va A" eritmalar) yondosh eritmalar deyiladi. Bir-biri bilan yondosh muvozanat (masalan, A'—A") holatlami birlashtirgan chiziqlarni bogʻlovchi to‘g ‘ri chiziqlar yoki
konnodalar deb ataladi.

Yondosh sistemalami muvozanatlaming o‘rtacha konsentratsiyasi harorat bilan to‘g‘ri chiziq qonuni bo‘yicha o‘zgaradi va bu chiziqning qavatlanish egri chizig'i bilan uchrashgan nuqtasi(B) eruvchanlikning kritik haroratini tashkil etadi (Alekseyev qoidasi). 2) pastki kritik erish harorati. Ba’zi suyuqliklarda aksincha, past haroratlarda cheksiz eruvchanlik ro‘y beradi, yuqoriroq haroraitda suyuqliklar ikki qavatga ajraladi. Ularda eruvchanlikning pastki kritik harorati mavjud. 3. pastki va yuqori kritik erish haroratili (nikotin-suv, suv-izoamil spirt). Ba’zi suyuqliklar ham yuqori, ham pastki kritik erish haroratlariga ega boladilar.