Toshkent farmatsevtika instituti mavzu: Suyuqliklarni suyuqliklarda erishi. Pastki va yuqori kritik erish temperaturasi. Elektrolit eritmalarining osmotik xossalari. Izotonik koeffitsient. Tayyorladi

Suyuqliklaming kritik erish haroratidan foydalanib ulami analiz qilish mumkin. Òzaro chekli aralashadigan suyuqliklami ba’zi bir moddalar qo‘shib aralashtirish mumkin. Suyuqliklaming bir-birida erish jarayoni juda murakkab, bu hodisani tola o‘z ichiga olgan yagona nazariya yaratilgan emas. Lekin tajribadan olingan natijalarga ko‘ra o ‘xshash moddalar bir-birida yaxshi eriydi. Masalan, uglevodorodlar, spirtlar bir-birida, qutblangan moddalar esa qutblangan moddalarda yaxshi eriydigan suyuqliklar Bir-biri bilan aralashmaydigan suyuqliklar Suv-benzol, suv-simob. Ular 2 qavat hosil qiladi. Ular bir-birining bug‘lanishiga halal bermaydi. Shuning uchun bug‘ning umumiy bosimi ulaming toza holdagi bug1 bosimlari yig‘indisiga teng bo'ladi: p = p° + p°

Eritmalari yoki suyuqlanmalari elektr tokini o‘tkazadigan moddalari elektrolitlar deyiladi. Elektrolitlarga hamma kislota, asos va tuzlar misol bo‘la oladi. Bu moddalar eritmalarda yoki suyuqlanmalarda ionlarga parchalanadi. Masalan: KOH↔K++OH- KCl↔ K++Cl- Musbat zaryadlangan ionlar kationlar, manfiy zaryadlangan ionlar esa anionlar . Elektrolit molekulalari ionlarga parchalangani uchun eritmada zarrachalar soni ortadi. Shuning uchun suyultirilgan noelektrolit erit-malar uchun aniqlangan Vant-Goff va Raul qonunlarining matematik ifodasini elektrolitlarga kullashda tuzatma koeffitsent (bu koeffitsent Vant-Goffning izotonik koeffitsienti deb ataladi) ni (i) kiritish kerak.

U vaqtda Vant-Goffning qonunining tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: P=CRT. Raul qonunining tenglamasi Δt=KCi shaklida yoziladi. Izotonik koeffitsent tajribada topilgan osmotik bosim, elektrolit eritmasining bug‘ bosimini hamda eritmaning muzlash temperaturasining kutarilishini xuddi shu parametrlarini nazariy xisoblab topilgan qiymatlaridan necha marta kattaligini ko‘rsatadi. Shunday qilib, noelektrolit eritmalar uchun izotonik koef-ficient birga teng, elektrolit eritmalar uchun hamma vaqt birdan katta

Izotonik koeffitsient elektrolit eritmasining osmotik bosimi, muzlash va qaynash haroratlarining o‘zgarishi teng konsentratsiyali noelektrolit moddanikidan necha marta katta ekanligini ko‘rsatadi. Osmotik bosimning tibbiyotdagi ahamiyati. Odam organizmidagi biologik suyqliklar –qon, limfa, to‘qimalardagi suyuqliklar NaCl, KCl, CaCl2 kabi past molekulyar moddalarning suvli eritmalaridir. Yuqori molekulyar moddalar eritmalari oqsillar, polisaxaridlar, nuklein kislotalar kislotalar bo‘lsa eritrotsidlar, leykotsidlar va trombotsidlarni shakllanishida ishtirok etadi.