Toshkent farmatsevtika instituti ijtimoiy fanlar kafedrasi

barpo etish» - olijanob vazifadir. 
Ma‘naviyat va siyosat - ijtimoiy hodisadir. Bular inson faoliyatini, uning turmush tarzini qamrab 
olgan,  o‗zaro  bog‗liq  bo‗lgan  ikki  sohadir,  Dunyo  xalqlari  faoliyatida  ma‘naviyat  katta  ahamiyat  kasb 
etgan  bo‗lsa,  siyosat  ham  nazardan  chetda  qolgan  emas.  SHu  sababli,  bu  masalaga  qadimdan  e‘tibor 
qaratilgan.  Turli  mamlakatlarda  turlicha  yondoshilgan.  Zero,  siyosat  saltanat  eki  davlatni  boshqarish 
bilan  bog‗liq  bo‗lgan.  Eng  qadimgi  xalk  og‗zaki  ijodiyoti,  yozma  asarlar  va  yodgorliklar  jumladan, 
"Avesto",  "Mahabhorat"  Konfutsiy  asarlari,  Platon,  Aristotel,  Sokrat,  Abu  Nasr  Forobiy  fikrlari 
shulardan  dalolat  beradi.  Qadimgi  davrlarda  "siyosat"  so‗zini  ishlatibgina  qolmaganlar,  balki  asarlar 
ham yozganlar. Jumladan, Aristotelning "Siyosat" asari fikrimizning yorqin dalilidir. 
O‗sha vaqtdagi siyosat to‗g‗risidagi asarlar, jamiyat  va davlat doirasidagi barcha boshqaruv  yoki 
adolatparvar  g‗oyalar  tamoyillarini  targ‗ibot  qilishdek  sohalarni  qamrab  olgan.  SHu  sababli,  siyosat 
ma‘naviy  jarayonlarga  mazmuni  bilan  juda  yaqin  turadi.  Lekin  ular  alohida-alohida  xarakterga 
ega.  Siyosat  va  ma‘naviyat  o‗rtasidagi  munosabat,  ularning  bir-biriga  ta‘siri,  ko‗pincha  kishilar 
o‗rtasida bo‗ladigan muloqotlarda yaqqol ko‗rinadi. Siyosiy ishda jamiyatlarda o‗z taraqqiyotidan kelib 
chikib  hamisha  ham  ma‘naviy jarayonlarga jiddiy yondoshilmagan. Sababi, siyosat o‗z oldiga hamisha 
maqsad  qilib  u  yoki  bu  revolyusion,  evolyusion  o‗zgarishlarni  qo‗yadi.  Bu  jarayonlarda  ma‘naviy 
sohalar  qisman  ikkinchi  darajali  bo‗lib,  chetda  qoldiriladi.  CHunki  siyosatda  ijtimoiy  sohalar  ko‗proq 
qamrab  olinadi,  ya‘ni  davlat  tizimini  o‗zgartirish,  aholining  farovonligini  ta‘minlash,  uning  toifalari 

---

54 
 
o‗rtasida  tengligini  saqlash,  xalq  maorifiga  e‘tibor  qilish,  iqtisodiy  sohalarni  taraqqiy  qildirish  kabilar 
ko‗zda tutiladi. 
Sobiq  ittifok;  davrida  "Siyosat"  deganda  iqtisodiy  uyushmasi  (konsentratsiyasi)  tushunilar  edi. 
O‗sha  davrda  siyosat  iqtisoddan  ustun  qo‗yilgan    bo‗lib,  ma‘lum  ma‘noda  ko‗p  jarayonlardan  ajratib 
qo‗yilgan edi. Bu ko‗pgina salbiy oqibatlarga olib kelganligini biz siz bilan guvohimiz. 
Olib borilgan ichki siyosat milliy urf-odatlarga qarshi edi. Mahalliy xalqlar qadriyatlarini hisobga 
olish  va  ularning  milliyligini  saqlash,  aholini  ish  bilan  ta‘minlash  kabi  sohalarga  asoslanmagan  edi. 
Siyosatni  ma‘naviyat  bilan  bog‗lanishi  to‗g‗risida  hatto  so‗z  yuritilmas  edi.  Ma‘lumki,  ma‘naviyat-
jamiyatning,  millatning,  ayrim  bir  kishining  ichki  va  tashqi  hayoti,  madaniyati,  ruhiy  kechinmalari, 
axloqiy  qobiliyati,  idrokini  ifoda  etadigan  tushunchadir.  Demak,  uni  siyosatda  hisobga  olmasdan  iloj 
yo‗q. Ularni hisobga olgandagina jamiyat, davlat o‗z siyosatini to‗g‗ri belgilashi mumkin. 
Ma‘naviyatni  siyosat  bilan  bog‗lashda  eng  avvalo,  umuminsoniy  manfaatlarni  hisobga  olish 
bo‗lsa, undan keyin esa har bir shaxsning, insonning, guruhning ma‘naviy jihatlarini hisobga olish kerak 
bo‗ladi.  Tarixdan  ma‘lumki,  ayrim  shaxs  yoki  ma‘lum  bir  guruhlar  mamlakat  aholisi  uchun  xizmat 
qilgan,  ammo  xizmat  qilish  xam  turlicha  bo‗ladi.  Masalan,  Germaniya  mamlakati  fashizmi  vakillari 
faqat irqiy  munosabatlarni  siyosat  bilan aralashtirib  dunyo aholisini tinchligini buzgan va o‗z aholisiga 
shu  yo‗l  bilan  xizmat  qilgan  edilar.  Ana  shunday  siyosat  hozirgi  kunda  ham  mavjuddir.  Rossiyadagi 
bema‘ni ba‘zi  shaxslar, siyosatchilar, bir  guruh kishilar ham  shunga o‗xshash munosabatlarni tiklashga 
intiladilar  (Bunga  misol  duma  deputati,  Rossiya  liberal  demokratik  partiyasining  boshlig‗i  Jirinovskiy 
V.V  va  uning  tarafdorlari).  SHu  toifadagi  siyosatchilarni,  millatchi,  irqchi,  umuminsoniy  qadriyatlarni 
hisobga  olmaydigan,  ko‗r-ko‗rona  ish  olib  boradigan  shaxslardir  deb  qarash  lozim.  Ular  tilda 
siyosatchilaru, dilda fashistlardir. Siyosat so‗zidan bir tomonlama foydalanuvchilardir. 
Siyosat  tushunchasida  turli  manfaatlarni  ko‗zlash,  amalga  oshirish  yotadi.  Aslida,  siyosat  —  bu