Toshkent farmatsevtika instituti farmakologiya va klinik farmatsiya

Fuqaro muhofazasi ob’ektlarida tuzilgan rejaga bo‘lgan asosiy talablar. Fuqaro 
muhofazasi rejasining mazmuni 
         Aholini  va  hududlarni  favqulodda  vaziyatlardan  muhofaza  qilish  ta dbirla rini 
ba r va qt  a ma lga     o shiri s h,    fa vqu lod da
 
vaziyatlarning  oldini  olish,  ular  sodir  bo„lgandagi 
zarar  va  talafotlarni  kamaytirshp  maqsadida  hokimliklar  va  ob‟ektlarning  hatti -harakat 
rejalari, shuningdek FVDTning hamma darajalarida tizimlari  rejalari ishlab chiqiladi. 
Reja  tinchlik  va  harbiy  harakatlar  davrlariga  alohida  ishlab  chiqiladi.  Favqulodda 
vaziyatlar  aholini va hududlarni muhofaza qilish  bo„yicha xarakat qilish  rejasini  mahalliy  davlat 
hokimiyati organlari ishlab chiqadilar, hamda ishlab chiqarish va ijtimoiy ob‟ektlarni favqulodda 
vaziyatlardan  muhofaza  qilish  bo„yicha  zarur  choralarni  rejalashtirish  korxonalar, 
muassasalar va tashkilotlarning favqulodda vaziyatlarda  muhofaza  qilish  sohasidagi  majburiyatlari 
hisoblanadi, 
O„zbekiston Resiublikasi favqulodda vaziyatlarda ularni oldini  olish  va  harakat  qilish  davlat 
tizimi  faoliyatini  reja la shtirishga  Fa vqulodda  va zi ya tla r  va zirlign  tashkiliy-uslubiy 
jihatdan rahbarlik qiladi. 
Vazirliklar,  idoralar  va  tashkilotlarda  fuqaro  muqofazasiga  rahbarlik  qilishni  ularning 
lavozimiga  ko„ra  mazkur  organlar  va  tashkilotlar  fuqaro  muhofazasi  boshlig„i  bo„lgan 
rahbarlari amalga oshiradilar. 
Fuqaro muhofazasi boshlig„i o„z vakolatlari doirasidr quyidagi huquqlarga ega: 

---

69 
 
- fuqaro muhofazasining tegishli rejalarini amalga joriy etish; 
-  aholini,  moddiy  va  ma‟naviy  boyliklarni  xavfsiz  joylarga  evakuatsiya  qilish 
to„g„risida qaror qabul qilish; 
- fuqaro  muhofazasi  bo„yicha direktivalar, qarorlar va farmoyishlar qabul qilish.  
Aholini  va  hududlarni  zamonaviy  qirg„in  vositalar  qo„llanilishi  oqibatlaridan 
muhofaza  qilish  va  muhofazasi  sohasidagi  tadbirlarni  amalga  oshirishga  ha ra k a tla r ni 
mu vo fiqla shtir i sh  t egi s hli  ta r m oq la r   va   ta s hk il ot la r ni n g   fu qa r o  mu h o fa za s i  
boshliqlari  zimma siga  yukla na di.  Fu qaro  tadbirlari  hududlarning  iqtisodiy,  tabiiy   
xususiyatlarini  hamda  favqulodda  vaziyatlar    bo„lish  xavfi  qanchalik  realligini  hisobga 
olib tadbirlar oldindan rejalashtiriladi va amalga oshiriladi.  
 Reja tuzishdagi ish hajmi shartli ravishda to„rt bosqichga bo„linadi: 
-  birinchi  bosqichda  ijrochilar  tarkibi,  ularning  tayyorligi  aniqlanadi,  bor 
ma‟lumotlar, hujjatlar o„rganiladi, materiallar umumlashtiriladi, taqvimiy reja ishlab chiqiladi; 
- ikkinchi bosqichda reja amalda ishlab chiqiladi va reja hujjatlari tuziladi; 
-  uchinchi    bosqichda  ha mma  tadbirlar    bir -biriga  moslashtiriladi  va  yuqori  tashkilot 
bilan kelishib olinadi, zaruriyat bo„lsa reja tuzatib to„g„rilanadi va tasdikdanadi; 
-  to„rtinchi  bosqichda  rejalashtirilgan  tadbirlar  reja  tasdiqdangandan  keyin    tegishli 
ijrochilarga etkaziladi. 
Rejalar  ishlab  chiqishni  bevosita  tashkil  etish  tegishli  fuqaro  muhofazasi  boshlig„iga 
yuklatiladi.  Rejalarni  ishlab  chiqishga  fuqaro  muhofazasining  shtatli  xodimldri,  boshqarma  va 
bo„lim  boshliqlari,  evakuatsiya  komissiyasi,  fuqaro  muhofazasi  xizmatlari  va  bo„limlari, 
iqtisodiyot ob‟ektlarining bosh mutaxassislari jalb qilinadi, 
Rejani  ishlab  chiqishga  jalb  etiladigan  mansabdor  shaxslar  fuqaro  muhofazasi 
boshlig„ining buyrug„i bilan 
 
belgilanadi. 
Energetika va elektrlashtirish vazirligi,
 
Sog„liqni  saqlash vazirligi, Ichki ishlar  vazirligi, 
Geologiya 
va  mineral  resurslar  qo„mitasi,  Davlat 
muhofaza  qilish  qo„mitasi, 
“O„zsanoatkontexnazorat”  davlat  qo„mitasi,  Fanlar  Akademiyasi,  “O„zkimyosanoat” 
uyushmasi  va  “Boshgidromet”  boshqarmasi  boshqa  tegishli  idoralar  Favqulodda 
vaziyatlar  vazirligini  hududlar,  ob‟ektlardagi  tabiiy,  ekologik,  epidemiologik,  epizootik, 
geologik  va  texnogen  vaziyat  hamda  ularning  yaqin  davrda  va  istiqbolda  o„zgarish  ehtimollari 
to„g„risidagi axborot  bilan  muntazam ravishda,  favqulodda  vaziyatlarda  esa darhol ta‟minlashlari 
lozim.  Evakuatsiya  tadbirlarini  rejalashtirishda  transportda  va  piyoda  olib  chiqiladigan  aholi 
sonini aniq bilish, zarur transport vositalari soni, odamlarni transportda (piyoda) olib chiqish tartibi, 
qimmatbaho  uskunalar,  oziq-ovqatni  olib  chiqish  tartibi  va  muddatlari  hisoblab  qo„yilishi 
kerak,  korxona  faoliyatini  barqarorligini  oshirish  maqsadida  ilmiy-tadqiqotlar  asosida  va 
iqtisodiyot  rejalarini  hisobga  olib  rejalashtiriladi.    Muhandislik,    tibbiy  va  boshqa  turdagi 
ta‟minotni  rejalashtirishda  ishlar  hajmi,  tadbirlari,  bajarilish  tartibi  har  qaysi  tur  ta‟minotning 
asosiy vazifalariga qarab belgilanadi. 
Favqulodda  vaziyatlar  boshqarmalari,  bo„limlari  reja  ijrosini  ta‟minlashlari  uchun  tegishli 
hujjatlarni  oldindan  iqtisodiyot  organlari  bilan  birgalikda  ishlab  chiqadi.  Bu  hu jja tlar , 
da stla bk i  ma‟lumotnoma  materiallari  rejaga  ilova  qilinmaydi,  bevosita  ijrochilarning  ish 
papkalarida saqlanadi. 
Vazirliklar  va  idoralar  favqulodda  vaziyatlarda  muhofaza  qilish  bo„yicha  harakatlar 
rejasini,  nizomlar-qoidalar  va  yo„riqnomalarni  kelishib  olish  uchun  Favqulodda  vaziyatlar 
vazirligiga taqdim etio„lari lozim.  Tuzilgan rejalarga har yili 1 yanvardagi holatga muvofiq yilning 
ikkinchi  chora gi  da vomida  tu zatishla r    kiritila di.  Reja  ikki nusxada tuziladi. Nusxalardan 
biri ob‟ektning boshqaruv punklarida ikkinchisi yuqori tashkilotda   saqlanadi. 
Reja  hujjatlari  mazmunli,  aniq  hamda  yuqori  saviyada  ishlab  chiqilishi  kerak. 
Rejalashtirishda taqlidchilikka, yuzaki va asossiz yondoshishlarga yo„l qo„yib bo„lmaydi. 
      Bo„lishi mumkin bo„lgan sharoitdan kelib chiqib, quyidagi aniq tadbirlar rejalashtiriladi: 
    -boshqarish, xabarlash va aloqani tashkil etish; 
         -razvedkani, kuzatishni va nazorat qilishni tashkil  etish; 

---

70 
 
    -FVDT guruhlarini tashkil etish; 
        -odamlarni va moddiy boyliklarni muhofaza qilish tadbirlari; 
        -moddiy va moliyaviy ta‟minotning hamma turlarini tashkil etish; 
        -favqulodda vaziyatlarning oldini olishni va ularni tugatishni tashkil etish. 
 
 
Rejaga qo„yiladigan talablar 
 
Talablar 
Mazmuni 
To„liq 
ishlab 
chiqilishi 
Reja  muvaffaqiyatli  bajarilishini  va  bosh  vazifasi  -  aholi  va  moddiy 
boyliklarni  muhofaza  qilishni  hal  etilishini  ta‟minlaydigan  tadbirlar 
kompleksi  ishlab  chiqilishidan  iborat.  SHuning  uchun  rejada  aniq 
tadbirlar,  ularning  mazmuni,  shakli,  muddatlari  va  bajaruvchilari 
ko„rsatiladi. 
Bayoni  qisqa  va 
mazmunli bo„lishi 
Reja  bo„limlarning  bayoni  ulardan  foydalanish  oson  bo„lsin  uchun 
qisqa  bo„lishi  lozim.  SHuning  uchun  rejaning  mazmunli  bo„lishiga 
undagi  hamma  tadbirlar  to„liq  ishlab  chiqilgan  grafik  yo„li  bilan 
erishiladi.  Buning  uchun  sxema  va  xaritada  inshootlar,  ish  turlari  va 
hajmi  shartli  belgilar  bilan  tasvirlanadi.  Tushuntirishlar  jadvallar, 
sxemalar,  suratli sharhlar tushuntirish xatlari tarzida beriladi. 
Vaqt 
qat‟iy 
hisobga olinishi 
Vaqtning qat‟iy hisobga olinishi rejalashtirilgai har bir tadbir sifatli va 
to„liq hajmda bajarilishi uchun kerak.  
Reallik va 
aniqlik 
Rejaning  aniq  va  real  bulishi  uning  bajarilishini  zarur  tartibi 
hisoblanadi.  Buning  uchun  mahalliy  sharoit  ma‟lumotlar  sinchiklab 
urganiladi:  bulishi  mumkin  bulgan  vayronalik,  uyulma,  talafotlar  turi, 
moddiy  zarar  oldindan  bashoratlanadi,  okibatlari  yuqotilishi  uchun 
kerakli  fuqaro  muhofazasi  kuch  va  vositalariga  bulgan  talab  hisoblab 
chikiladi. Ob‟ektiv aniqlikka baho berish va tadbirning bajarilish vaqtini 
belgilash  fuqaro  muhofazasidan  taktik  uquv  -  mashqlarida.  Amaliy 
mashg„ulotlarda bajariladi.  
 
Tinchlik davri rejasiga quyidagilar ilova qilinadi: 
    1. Fuqaro    muhofazasi    boshlig„ining    favqulodda  vaziyatlarni tugatish to„g„risidagi 
qarori (viloyat xaritasi va shaharlarning rejasi). 
     2.  FVDT  xududiy  quyi  tazimining  favqulodda  vaziyat  xavfi  tug„ilganda  va  u  sodir 
bo„lgandagi asosiy tadbirlarining kalendar rejasi. 
        Z.  FVDT  hududiy  quyi  tizimining  favqulodda  vaziyatlar  xavfi  tug„ilgandagi  tadbirlarini 
bajarishga  jalb  qilinadigan  kuch  va  vositalarining  hisobi  (har  bir  tadbir  haqidagi  umumiy 
ma‟lumotlar). 
        4. Favqulodda vaziyatlar xavfi tug„ilganda boshqaruv, xabarlash va aloqani tashkil etish 
(sxemasi).