Toshkent farmatsevtika instituti farmakologiya va klinik farmatsiya

Halqaro terrorizmga qarshi kurashda O`zbekistonning ishtiroki 
Halqaro  terrorizm  nafaqat  tashqi,  balki  ichki  havfsizlikka  ham  dahldor  masaladir.  Chunki 
terrorchilik  tashkilotlari  jangari  usullari  bilan  hokimiyat  uchun  kurashuvchi  guruhlarni 
shakllantirish, ularni har tomonlama rag`batlantirish va qo`llab quvvatlashga intiladi.  
Markaziy  Osiyo  davlatlari  uchun  halqaro  terrorizmning  havfli  1990  yilda  Namangan  va 
Andijonda, 1990  - 1996 yillarda tojikistondagi  fuqarolik urushi va  mojarolar davomida, 1999 yil 
16  fevralda  Toshkent  shahrida,  1999  -  2001  yillarda  Qirg`izistonning  Botken,  O`zbekistonning 
Surhandaryo  va  Toshkent  viloyatlarida,  2004  yilning  mart  -  aprel  oylarida  Toshkent  shahri  va 
Buhoro  viloyatlarida,  2004  yilning  11  -  13  may  kuni  Andijon  viloyatida  amalga  oshirilgan 
terrorchilik harakatlari misolida o`zini namoyon etdi.  

---

64 
 
Mustaqillikka  erishgan  O`zbekiston  Respublikasi  halqaro  terrorizmning  umumbashariy 
miqyosdagi  havfli  ekanligidan  jahon  hamjamiyati  bilan  birgalikda  unga  qarshi  kurashish 
lozimligini  jahonning  nufuzli  minbarlarida  e‟lon  qildi.  Jumladan,  O`zbekiston  Respublikasi 
Prezidenti  Islom  Karimov  1993  yil  28  sentyabrda  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  (BMT)  Bosh 
assambelyasining  48  sessiyasida  qilgan  ma‟ruzasida  jahon  hamjamiyatining  Afg`oniston 
muammosini  izchil  o`rganish  va  yechishga  chaqirdi.  Keyinchalik  1998  yilda  Prezidentimiz 
tashabbusi  bilan  tashkil  topgan  "6+2"  guruhini  BMT  rahbarligi  ostida  1998  -  1999  yillarda  olib 
borilgan  faoliyat  Afg`oniston  terrorchilikka  qarshi  kurashda  katta  ahamiyatga  ega  bo`ldi.  Bu 
guruh  Afg`oniston  bilan  chegaradosh  6  davlat:  Hitoy,  O`zbekiston,  Pokiston,  Eron,  Tojikiston, 
Turkmaniston  va  mintaqa  tashqarisidan  ta‟sir  ko`rsatib  turgan  ikki  davlat  AQSH  va  Rossiya 
vakillaridan tashkil topgan edi.  
Yurtboshimizning  1999  yilda  Evropa  Havfsizlik  va  hamkorlik  Tashkilotining  (EHHT) 
Istanbul  (Turkiya)  da  bo`lib  o`tgan  sammitda  2000  yilning  7  -  8  sentyabr  kunlari  Nyu-Yo`rkda 
bo`lib  o`tgan  BMT  bosh  assambleyasining  "Mingyillik  Sammiti"da  BMT  tuzilmalarida 
terrorizmga  qarshi  kurash  halqaro  markazini  tuzish  taklifiga  hamohang  tarzda  2001  yilning  28 
sentyabrda BMT doirasida terrorizmga qarshi kurash qo`mitasi tuzildi.  
O`zbekistonning  AQSH  chegaraligida  tashkil  etilgan  halqaro  terrorizmga  qarshi  kurash 
borasida  AQSH  harbiy  havo  kuchlarining  trasport  va  vertalyotlariga  Afg`onistonda  qidiruv  - 
qutqaruv  va  insonparvarlik  yordamini  amalga  oshirish  uchun  havo  hududi  (Honabod  tumani)ni 
ochib terrorizmga vaqtinchalik foydalanishga topshirdi.  
O`zbekistonning halqaro terrorizmga qarshi olib borayotgan siyosatining maqsadi mintaqada 
global miqyosda tinchlik, barqarorlikni saqlash, mamlakat mustaqilligi va ravnaqi, halqning erkin 
farovon  hayotini  ta‟minlashdir.  Respublikamiz  terrorizmga  qarshi  qaratilgan  ko`plab  halqaro 
shartnomalardan  hozirgacha  BMTning  12ta,  Yevropa  Kengashi  doirasida  esa  7ta  halqaro 
shartnomalarini imzoladi.  
Bulardan  tashqari  O`zbekiston  halqaro  terrorizmga  qarshi  kurashdagi  ishtiroki  mintaqaviy 
tashkilotlardagi faoliyatida ham namoyon bo`lmoqda. Jumladan, O`zbekiston Yevropa Havfsizlik 
va hamkorlik Tashkiloti (YeHHT), Markaziy Osiyo hamkorligi Tashkiloti (MOHT) va boshqalar. 
O`zbekistonning  bunday  tashkilotlardagi  ishtiroki,  tashabbusi,  global  havfsizlik  va  barqarorlikni 
ta‟minlashda davlatimizning tutgan o`rni muhim ekanligini tasdiqlaydi.  
Terrorizmga  qarshi  kurashda  2000  yilda  "Terrorizmga  qarshi  kurash  to`g`risida"gi 
qonunning 4 - moddasida terrorizmga qarshi kurashning asosiy printsiplari aniq ko`rsatib berilgan. 
Ular quyidagilardan iborat:  
• qonuniylik;  
• shahs qonunlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarining ustuvorligi;  
• terrorizmning oldini olish choralari ustuvorligi;  
• jazoning muqarrarligi;  
• terrorizmga qarshi kurashning oshkora va nooshkora usullarining  
ustuvorligi;  
•  jalb  etiladigan  kuchlar  va  vositalar  tomonidan  terrorchilikka  qarshi  o`tkaziladigan 
operatsiiyaga rahbarlik qilishda yakkaboshchilik.  
Terrorizmni  oldini  olishda davlat  organlari,  fuqarolarning  o`z  –  o`zini  boshqarish  organlari 
hamda jamoat  birlashmalari  bilan birgalikda  profilaktik  chora  -  tadbirlar  o`tkazish orqali amalga 
oshiriladi. Bu harakatlarda quyidagilar ta‟qiqlanadi:  
• terrorizmni ta‟qib qilish;  
• terrorchilik guruhlari va tashkilotlarini tuzish hamda ularni faoliyat  
• ko`rsatishi;  
•  terrorchilik  faoliyatiga  dahldor  bo`lgan  yuridik  shahslarni,  ularning  bo`linmalari  va 
vakolatlarini akkreditatsiya qilish, ro`yhatdan o`tkazish va ularning faoliyat ko`rsatishi;  
terrorchilik  faoliyatiga  dahldor chet el  fuqarolari  hamda  fuqaroligi  bo`lmagan  shahslarning 
O`zbekiston Respublikasiga kirishi;  

---

65 
 
tayyorlanayotgan  yoki  sodir  etilgan  terrorchilik  harakatlariga  oid  ma‟lumotlar  va  fikrlarni 
yashirish;  
Ushbu  qonunga  binoan  O`zbekiston  Respublikasida  quyidagi  davlat  organlari  terrorizmga 
qarshi kurashni amalga  oshiradi: jumladan, O`zbekiston  Respublikasi Milliy Havfsizlik Hizmati, 
O`zbekiston  Respublikasi  Ichki  Ishlar  Vazirligi,  Davlat  Bojhona  qo`mitasi,  Mudofaa  va 
Favqulotda Faviyatlar Fazirliklari kiradi.  
Terrorizmga  qarshi  kurashda  ishtirok  etayotgan  davlat  organlarining  faoliyatini 
muvofiqlashtirish  hamda  terrorchilik faoliyatini  olidini olish, uni aniqlash,  unga  chek  qo`yish  va 
uning  oqibatlarini  minimallashtirish  borasida  hamkorlikda  harakat  qilishlarini  ta‟minlash 
O`zbekiston Respublikasi Milliy Havfsizlik Hizmati tomonidan amalga oshiriladi. Bunda ishtirok 
etadigan har bir davlat organlarining vakillari ham ko`rsatib o`tilgan.  
Terrorchilik  harakatlarini  bartaraf  etishda  birinchi  navbatda  aholi  hayoti  havf  ostida  qolsa 
hamda  moddiy  va  ma‟naviy  boyliklarni  saqlab  qolish  maqsadida  kuch  ishlatmaslik  uchun 
muzokaralar  olib  borish  mumkin.  Bunda  ruhsat  etilgan  shahslargina  muzokarani  olib  boradilar. 
Biroq  muzokaralarning  olib  borilishi  terrorchilarning  sodir  etgan  jinoyatidagi  javobgarlik  olib 
tashlanadi.  
Muzokaralar  terrorchilar  harakatining  ishtirokchilari  tomonidan  ijobiy  hal  bo`lmasa,  ya‟ni 
ular  o`z  harakatlarini  to`htatishga  rozi  bo`lsalar,  shuningdek  fuqarolar  hayotiga  havf  mavjud 
bo`lsa hamda  moddiy  va ma‟naviy  boyliklarning yo`  bo`lishi aniq  saqlanib turgan  paytda, ularni 
qurolsizlantirish, va yo`q qilish uchun zarur choralar ko`riladi.  
Har  qanday  terrorchilik  harakati  muayyan  hududda  yuz  beradi.  Terrochilikka  qarshi 
operatsiya  o`tkaziladigan  zonaning  chegaralari  terrorchilikka  qarshi  operatsiya  o`tkazish 
rahbarlari tomonidan belgilnadai. Bunda hududning chegaralarini belgilashda hududning sharoiti, 
geografik tuzilishi,  inshootlar o`ta muhim ob‟ektlarning  mavjud  va  mavjud emasligi, terrorchilik 
harakatlarining ko`lami va havfsizlik darajalari e‟tiborga olinadi.  
Terrorchilik  harakatiga  qarshi  kurash  olib  borilayotgan  paytda  kurashayotgan  shahslarga 
qonunga binoan quyidagi huquqlar beriladi:  
• zaruriyat tug`ilganda ko`chada harakatlanuvchi transport vositalarini hamda yo`lovchilarni 
cheklash va ta‟qiqlash;  
• transport vositalarini ayrim hududlarga va ob‟ektlarga kiritmaslik, hatto chet el diplomatik 
vakolatlarining konsultik transportlari ham;  
•  aholini  havfli  deb  topilgan  hududlardan,  korhona,  uy,  bino,  va  boshqa  ob‟ektlardan 
chiqarib yuborish;  
• jismoniy shahslarning shahsini aniqlash uchun ushlab turish;  
•  terrorchilikka  qarshi  operatsiya  o`tkazayotgan  shahslarning  qonuniy  talabini  bajarmagan, 
terrorchilik  harakati  sodir  bo`layotgan  hududga  suqilib kirishga uringan yoki shunday harakatlar 
sodir etayotgan shahslarni ushlash va tegishli organlarga olib borish;  
• kechiktirish kishilar hayotiga havf solayotgan bo`lsa, terrorchilik harakati ishtirokchilarini 
ta‟qib qilib istamagan paytda bino, korhona, ish joyi, uy va boshqa joylarga mone‟liksiz kirish;  
•  terrorchilar  harakatiga  qarshi  kurash  olib  borayotgan  hududdan  chiqayotgan  yoki 
kirayotgan transport vositalarini, jismoniy shahslarni tekshirish;  
•  zaruriyat  tug`ilganda,  jismoniy  shahslarning  aloqa  va  transport  vositalaridan  foydalanish 
(bunga  chet  el  diplomatik  vakolathonalari  hodimlarining  aloqa  va  transport  vositalari  kirmaydi); 
Terrorchilikka qarshi kurashda mavjud bo`lgan qurol va tehnikalardan foydalanish mumkin.  
Terrorizmga qarshi kurash jarayonida ommaviy ahborot vositalari bilan hamkorlikka ish olib 
boriladi. Shu bilan birga quyidagi ma‟lumotlarning tarqalishiga yo`l qo`yilmaydi. Jumladan:  
1. terrorchilik harakatini bartaraf etish va yo`q qilish uchun mahsus tehnika usullari va taktik 
yondashish jarayoni;  
2.  o`tkazilayotgan  operatsiyani  qiyinlashtirib  qo`yadigan,  jismoniy  shahslar  hayoti  va 
sog`lig`iga havf tug`diradigan ma‟lumotlar;  
3. terrorchilik harakatlariga hayrihohlik bildiradigan;  

---

66 
 
4. terrorchilik harakatini bartaraf etish faoliyat ko`rsatayotgan va ularga yordamlashayotgan 
shahslar haqidagi ma‟lumotlardir;  
Mamlakat  barqarorligi  aholining  tinch  va  farovon  hayotini  buzilishiga  qarshi  ko`rsatuvchi 
shahslar  ququqiy  va  ijtimoiy  himoya  qilinadi.  Bu  haqda  "Terrorizmga  qarshi  kurash  haqidagi" 
qonunning 25, 26, 28 bandlarida ko`rsatib o`tilgan.  
Demak, terroristik harakatlar va ular olib kelishi mumkin bo`lgan oqibatlarning olidini olish 
uchun  sergak  bo`lishi, atrof  -  muhitga e‟tibor bilan qarash  muhim ahamiyat kasb  etadi.  Mobodo 
shubhali  buyumlar  aniqlanganda  ularga  tegmaslik,  joyidan  qo`zg`atmaslik,  ko`tarmaslik,  ichini 
ochmaslik lozim. Zudlik bilan tegishli organlarga habar berish kerak.