Toshkent farmatsevtika instituti farmakognoziya kafedrasi

4-5-Ma‟ruza 
 
Mavzu: O„simliklar jamoasi, ularning dengiz satxidan joylashgan erlarini 
balandligiga qarab bo„linishi (poyasnost), tarixiy rayonlar va guruhlarga bog„liqligi 
 
Mavzu 4 soatga mo„ljallangan. 
Ma‟ruza rejasi: 
1.Quruqlikning floristik bo‗linishi. 
2.O‗zbekistonning tabiiy tarixiy rayonlarga bo‗linishi. 

---

23 
 
3.Floraning sistematik va ekologik tarkibi. 
4.Floraning xayotiy sistemasi. 
5.O‗simlik qoplamining zonalarga bo‗linish prinsipi.   
Tayanch  iboralar
:  dengiz  satxidan  joylashgan,  hisobot  ma‘lumoti,  adabiyotlar 
ma‘lumoti, tarixiy rayonlar, o‗simliklar jamoasi, qavat (yarus), drude bo‗yicha ko‗pligi, 
balandlik, ko‗p yillik o‗simliklar rivojlanish bosqichi, fenofaza, hayotiy barqarorligi. 
 
Er  sathining  umumiy  maydoni  510  mln.  kvadrat  km  ni  tashkil  qiladi.  Quruqlik 
ulushi  149  mln.kvadrat  km  bo‗lib,  Jaxon  okeani  esa  361  mln.  kvadrat  km  ni  egallaydi. 
Quruqlik  xamda  okean  o‗simlik  va  xayvonlar  bilan  qamrab  olingan.  U  yoki  boshqa 
xolatlarda ularning turlari juda katta. Xozirgi kunda 500000 atrofidagi o‗simlik turlari va 
1 mln dan ortiq xayvonlar  aniqlangan.  
Xar  bir  kontinent  (qit‘a),  uning  keng  fiziko-geografik  tumanlari  uchun  o‗ziga  xos 
bo‗lgan  florasi,  ya‘ni  o‗simliklarning  (sovokupnost)  oilasi,  turkumi  va  turlari  bo‗ladi. 
Ular fitotsenoz deyiladi, ya’ni o‘simlik turlarining tabiiy jamoasi
.  
Xar  qanday  o‗simliklar  jamoasida  aloxida  turlarning  ko‗p  qismini  tashkil  etuvchi, 
asosiy  massani  hosil  qiladigan er  ustki  organlar  –  dominantlar  va  o‗simliklar  jamoasini 
nisbatan kam maydonlarini tashkil etadigan turlar.  
Dominantlar  katta  muxitni  xosil  qiluvchi  xususiyatga    ega  bo‗lib,  edifikator  – 
jamoa quruvchilari nomini olgan. 
Edifikatorlarga  misol  qilib,  archazorlar  jamoasidagi  (archa  o‗rmonlari)  archani 
olish  mumkin.  Archalar  juda  ko‗p  bo‗lib,  ular  o‗ziga  xos  fitoiqlimni  tashkil  etadi: 
yorug‗likni  keskin  pasaytiradi,  xavo  namligi  yuqori  va  x.k..  Archa  shoxlari, 
qubbalarning to‗kilishi bilan tuproqqa xam o‗z ta‘sirini ko‗rsatadi.  
Quruqlikning floristik bo‗linishi.  
Xar bir davlat, xar bir viloyatning quruqligi o‗zining tarixiy tuzilishiga ega bo‗lgan 
florasi,  ya‘ni  oila,  turkum  va  turlar  to‗plami  bilan  boshqa  davlatlar    florasidan  ozmi 
ko‗pmi farqlanadi.  
Bu farqlar o‗zining geologik, orfografik, tuprog‗ining turli-tumanligi, ayniqsa iqlim 
sharoitlari bilan tushuniladi. 
Boshqa faktorlar: geografik izolyasiya, migratsiya xamda differnsial yo‗q bo‗lish