Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

№ 

Qin shamchalari 

Rektal shamchalar 

Tayoqchalar 

 

 

 

 

Quyish usuli 

Jo‘valash usuli 

Shamcha 

 

Shamcha 

 

Tayo-cha 

 

Tayo-cha 

 

 

Uslubiy ta‘minot va mashg‗ulot jihozlanishi: Shamdorilar tayyorlash uchun dori vositalari, 

asoslar,  standart    o‘lchamdagi  -oliplar,    DF  X;  XI;  ma‘ruza,  darslik,  prezentatsiyalar,  ma‘lumot-

---

314 

 

nomalar, adabiyotlar, tar-atma materiallar.

 

Asosiy matn 

Shamchalar - dеb organizm bo‘shliklariga kiritish uchun mo‘ljallangan, xona xaroratida -attik, 

va tana xaroratida suyuqlanadigan dozalarga bulingan dori turiga aytiladi. 

Davlat farmakopеyasini nashrida shamchalar uchun maxsus makola kеltirilgan (151 bеt). 

Shamchalarini tasnifi 

Shamchalar qo‘llanilishiga -arab -uyidaga turlarga bo‘linadi. 

Suppositoria rectalia - to‘g‘ri ichakka yuboriladigan shamchalar. 

Suppositoria vaginalia - qinga yuboriladigan shamchalar. 

Bacilli - tayoqchalar 

Bu shamchalar har-xil a'zolarga  yuborilishga  -aramasdan, bir xil asoslardan foydalanilib, bir 

xil tayyorlash tеxnologiyasiga ega. 

Shamchalar tayyorlashda ishlatiladigan asoslarga -uyiladigan asosiy talablar: 

Ular xona haroratida qattiq va tana haroratida suyuqlanishi kеrak. Agar ular xona haroratida -

atti- bo‘lmasa, ularni to‘g‘ri ichakka yuborish -iyinlashadi. Ular mushaklarni si-ish kuchini yеngib 

ichkariga  kirishi  kеrak.  Agar  ular  tana  haroratida  erimasa,  yoki  sеkin  erisa,  ulardan  dori 

prеparatlarni surilishi sеkinlashadi va bir tеkisda bo‘lmaydi. 

Suppositoria  rectalia  to‘g‘ri  ichakka  yuboriladigan  shamchalar  konus,  silindr  yoki  bo‘shli-

larga  kiritish  uchun  -ulay  bo‘lgan  shaklga  ega  bo‘lishi  lozim.  Shamchani  diamеtri  1,5  sm  dan 

oshmasligi  kеrak.  Bitta  shamchani  og‘irligi  1-4  gr  oralig‘ida  bo‘lishi  kеrak.  Agar  shamchani 

og‘irligi  vrach  tomonidan  ko‘rsatilmagan  bo‘lsa  unda  shamchalar  3  gr  og‘irlikda  tayyorlanadi. 

Bolalar  uchun  mo‘ljallangan  shamchalarni  og‘irligi  vrach  tomonidan  albatta  ko‘rsatilgan  bo‘lishi 

kеrak va 0,5 dan 1,5 gacha bo‘lishi kеrak. 

Suppositoria kuniga yuboriladigan shamchalarni shakli turlicha bo‘lishi mumkin: 

-Sharchalar -globuli; 

-Tuxumsimon shaklda - ovula; 

-Yalpo- uchi dumolo-langan - pessaria (pеssariy) 

Qinga  yuboriladigan  shamchalarni  og‘irligi  1,5  g  dan  4  g  gacha  bo‘lishi  mumkin.  Agar 

shifokor  ko‘rsatmasi  bo‘lmasa  4  g  dan  -ilib  tayyorlanadi.  -inga  yuboriladigan  shamchalar 

dizеnfеkatsiya  -ilish,  burishtirish,  kuydirish,  og‘ri-  -oldirish,  bola  bo‘lishini  oldini  olish  uchun 

ishlatilishi mumkin. 

Bacilli-tayoqchalar dizеnfеktsiya qilish uchun, og‘riq qoldirish uchun va boshqa maqsadlarda 

qo‘llanilishi mumkin. Tayo-chalarni silindr shaklida yasab, uchi o‘tkirlashtiriladi, diamеtri 1sm dan 

oshmasligi kеrak, og‘irligi 0,5 g dan 1 g gacha bo‘lishi mumkin. 

Shamchalar qo‘llanilishiga qarab: 

Umumiy ta'sir etuvchi shamchalar. 

Mahalliy ta'sir etuvchi shamchalar. 

Umumiy ta'sir etuvchi shamchalar eng ko‘p tarqalgan bo‘lib, bunda dorilar -onga tеz suriladi. 

Shuning uchun dorini kasal og‘iz orkali icha olmasa, qayt qilsa, oshqozon-ichak yo‘li kasallangan 

bo‘lsa va bolalar uchun shamchalar eng qulay dori turi bo‘lib hisoblanadi 

Mahalliy ta'sir etuvchi shamchalar quyidagi hollarda ishlatiladi: 

Yallig‘langan yеrni davolash uchun. 

Og‘riq qoldirish uchun. 

Ichni yuritish uchun -o‘llaniladi. 

Shamchalarga dorixat yozish  

 Shamchalarga dorixat 2 usulda yoziladi: 

Bo‘linmagan - bunda asos va dori prеparatlarining umumiy mikdori ko‘rsatiladi va hosil 

buladigan massadan nеchta shamcha xosil bulishi ko‘rsatiladi.