Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Surtmalar uchun emulsion asoslar. 

40  g  vazеlin  suv  xammomida  70  °S  haroratda  eritiladi  va  2,4  g  polisorba-80,  70  °С 

haroratgacha  isitilgan  78  ml  tozalangan  suv  bilan  yaxshilab  emulgirlanadi.  Sovutib  muzlatgichda 

saqlanadi.  Mikrob  kontaminatsiyasini  oldini  olish  uchun          0,02  %  natriy  bеnzoat,  1G`2000 

mеtilparabеn, 1G`4000 propilparabеn qo‘shish tavsiya etiladi.

46

 

Emulgatorlar — ko‘p valentli sovunlar 

 Ko‘p valentli metalli  sovun suv-yog tipida  yuqori dispers  emulsiya tipini hosil  qilib,  yuqori 

miqdorda (70% gacha) suv saqlaydi. Ko‘p valentli metall sovunning bu xossasi (BFITI) BFITI ning 

emulsion  surtma  dorilar  asoslari  ishi  buyicha  asoslab  berildi.  BFITI  emulgator  sifatida  o‘simlik 

yog‘idan  olinadigan  yog‘  kislotalari  bilan  rux  birikmasini  —  emulgator  sifatida  ishlatishni  taklif 

etdi  (1-emulgator).  Ayrim  hollarda  surtma  dorilarning  ruxli  sovun  bilan  birga,  kalsiyli  sovun 

qo‘shilib hosil qilgan emulgatori 2-emulgator deb yuritiladi. Emulgator tayyorlashda o‘simlik yog‘i 

bo‘lishi shart emas, uning urniga smola kislotasini ishlatish mumkin. Bu holatda 3-emulgator hosil 

bo‘ladi.  Emulsion  surtma  dorilar  asosini  tayyorlashda  ionlashmaydigan  emulgatorlar  ko‘p 

tarqalgan. Ular qatoriga yuqori molekulali spirtlar va ularning hosilalari, yuqori molekulali xalkali 

spirtlar va ularning hosilalari, ko‘p atomli spirt efirlari kiradi. 

Surtma  dorilar  asoslari  ichida  keng  qo‘llaniladigan  asoslardan  biri  spermatsetning  gidroliz 

mahsulotlari hisoblanadi. Bularga setil spirti S 

16

N

33 

ON va stearin spirti S

18

 N

43

ON lar kiradi. Setil 

spirti 50 

0

S, stearil spirti esa — 59 

0

S haroratda eriydi. Ikkalasi ham yaxshi emulgator hisoblanadi. 

MDXda yuqori molekulali spirtlarning manbai kashalot yog‘idir, uning asosini setil spirti va 

olein  spirti  tashqil  qiladi.  Tana  yog‘ida  ularning  miqdori  90%  gacha,  tana  ichki  qismida  70%dan 

yuqori.  Emulgator  №1  15  qismini  kashalot  yog‘idan  olingan  yuqori  molekulali  spirt  sulfat 

kislotasining  natriyli  tuzi  bilan  bergan  efiri  tashqil  qiladi  va  85  qismini  kashalot  yog‘i  tarkibidagi 

erkin  yog‘  moy  kislotalari  tashqil  qiladi.  VNIXFI  №1  emulgatori  rasmiy  bo‘lib,  10-20%  gacha 

qo‘shilishi mumkin. Ishlab chiqariladigan  yuqori yog‘ spirtlari emulgator qatoriga kirib, kosmetik 

surtma  dorilar  ishlab  chiqarishda  ishlatiladi.  U  yuqori  molekulali  spirt  va  fosfat  kislota  efirining 

kaliyli tuzidan tashqil topgan 30% emulgator va 70% kashalot yog‘ining yuqori molekulali spirtlari 

eritmalari emulsion mum nomi bilan ataladi. Bu bir xildagi qattiq massa bo‘lib,rangli, pH 5,8 dan 

7,0  gacha,  yog‘larda  yaxshi  eriydi,  uglevodorod  va  suyuq  yog‘larda  ham  eriydi.  Vazelinda  5% 

emulsion mum 28% suvni emulsiyalaydi. 

 Emulgatorlar, yuqori molekulali xalqali spirtlar va ularning hosilalari 

 Asosiy tabiiy mahsulot, xalkali spirtlar saqlaydigan mahsulot bu lanolindir. Lanolin yog‘ va 

uglevodorodlarga  qo‘shilganda  ular  eritmalarida  emulgator  vazifasini  bajaradi.  Ma‘lum  miqdorda 

suv  va  spirtli  suyuqliklarni  absorbsiyalaydi.  Lanolinning  kamchiligi  shundaki,  uning  hidi  allergik 

holatlar keltirib chiqarishi mumkin.