Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

 
Surtmalarning biosamaradorligini in vitro usulida aniqlash 
In vitro usulida surtmalardan ta‘sir etuvchi moddalarni ajralib chiqish tezligi baholanadi. 
1-usul: agar-agarga to‗g‗ri diffuziya usuli.
Agar-agarga ta‘sir etuvchi moddaga mos 
keluvchi reaktiv solinadi. Ta‘sir etuvchi moddani agar-agarga diffuziya tezligi uning turli hil 
rangga bo‗yalganligiga qarab o‗lchanadi. 
2-usul: dori moddalarni membranalar orqali o‗tishiga asoslangan (Kruvchinskiy 
usuli). 
Dorivor moddalarni surtmalardan ajralib chiqish tezligini aniqlash uchun belgilangan 
vaqt oralig‗ida muhitdan namunalar olinib, maxsus formula orqali dori moddani necha foizi 

---

63 
yoki gramm miqdori muhitga o‗tgani aniqlanadi va maxsus chizmalar yoki jadvallar tuziladi. 
Membrana sifatida sellofan plyonkasi qo‗llanilishi mumkin. 
Surtmalarning biosamaradorligini in vivo usulida baxolash in vitro usullari yordamida 
surtmalarning biosamaradorligini to‗liq baholanishi imkoniyatini bermaydi. SHuning uchun in 
vivo usullari qo‗llaniladi. Ularning bir necha turlari ishlatiladi. 
So‗rilgan dori moddalarni miqdorini aniqlash
Odamning yoki hayvonlarning terisiga belgilangan miqdorda surtma surtiladi va shu 
joyga bosim (100 mm simob ust) ta‘siri ko‗rsatiladi. 
Teri ostiga so‗rilgan moddalarning miqdori surtma namunalarining qoldig‗i bo‗yicha 
aniqlanadi (ya‘ni teriga surtilgan surtmani namunasini va so‗rilmagan qoldig‗ining ayirmasi 
bo‗yicha). Gistologik tekshirishlar bo‗yicha. 
Agar-agar geliga diffuziya usulining mohiyati. 
1. Curtma dori shaklining 
biosamaradorligini 2% agar-agar geliga to‗g‗ri diffuziya usuli bilan aniqlash. Buning uchun 5 % 
salitsil kislotasi surtmasi turli xil asoslarda tayyorlanadi: 
1.Vazelin 
2.Vazelin-lanolin (1:1) 
3.Emulsion asos 
Aniqlanishi:
avval 30 ml 2% agar-agar geli tayyorlanadi. Buning uchun idishga 0,6 g 
agar-agar solinib, ustiga xona haroratidagi tozalangan suv quyiladi va 30 daqiqaga bo‗kish 
uchun qoldiriladi. So‗ng 1-2 daqiqa qaynatib, suv bilan hajmi 30 ml gacha etkaziladi. 
Sovutilgan agar geliga 1 ml 5 % temir (III) xlorid indikatori solinadi, aralashtiriladi va Petri 
idishi yoki bir hil diametrli probirkalarga iliq holda quyiladi. So‗ng muzlatgichga 10-15 daqiqaga 
qo‗yiladi va turli asoslardagi 5% salitsil kislotasi saqlagandan kremdan 2 g dan probirkadagi 2%
agar geli ustiga solinadi va 0,5; 1; 2 soat mobaynida salitsil kislotaning diffuziya tezligi 
millimetrli shkala yordamida binafsha rangga bo‗yalgan maydonini o‗lchash yordamida 
aniqlanadi. 
Petri idishiga 3-5 mm qalinlikda 2% agar geli quyiladi va sovuganidan keyin bir xil 
chuqurcha hosil qilib 2 g dan 5% salitsil kislotasining kremi solinadi va 0,5,1,2 soatdan so‗ng
bo‗yalgan maydon hajmi o‗lchanadi. Olingan natija bo‗yicha chizma chiziladi va diffuziya 
koeffitsenti (K) quyidagi tenglama orqali hisoblanadi:
U 
K = --------; 
X 
Bunda : U - diffuziya chuqurligi mm, 
X - diffuziya vaqti,soat, 
K - diffuziya koeffitsenti 
Ikki hil aniqlash usullari orqali olingan natijalar solishtiriladi. Ushbu usul dori moddalarni 
indikatorlar bilan rang hosil qilishiga asoslangan.