Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi dori turlari texnologiyasini rivojlantirish istiqbollari

1-jadval

Organoleptik tahlil o‘tkazish uchun standart eritmalarning ta’mini ta’riflash

Asosiy ta’m	Harf bilan ifodalash	Ta’m kuchi	Son indek-si	Ta’mni ifoda-lovchi moddalar	Modda konsen-tratsiyasi %
Achchiq	A	Achchiq emas Nim achchiq Achchiq Juda achchiq	1 2 3 4	Tozalangan suv Xinin eritmasi -“- -“-	- 0,0002 0,0025 0,015
Nordon	N	Nordon emas Nim nordon Nordon Juda nordon	1 2 3 4	Tozalangan suv Limon kislotasi -“- -“-	- 0,02 0,5 2,0
Sho‘r	Sh	Sho‘r emas Nim sho‘r Sho‘r Juda sho‘r	1 2 3 4	Tozalangan suv Natriy xlorid -“- -“-	- 0,1 2,0 4,0
Shirin	O	Shirin emas Nim shirin Shirin Juda shirin	1 2 3 4	Tozalangan suv Qand -“- -“-	- 0,38 15,0 30,0

2-jadval

Bolalarga mo‘ljallangan turli dori vositalarni ta’mini ta’riflash

Nomi	Dori shakli	Xarf va son indekslari				T’am formulasi	Umumiy ta’mi
		A	N	SH	O
Vikalin	Tabletka	4	-	-	-	A4	O‘ta achchiq
Aloe temir bilan	Sirop	2	3	-	3	N3O3A2	Nordon-shirin, nim-achchiq
Kaliy atsetat	Eritma	-	2	-	3	O3N2	Shirin, nim- nordon
Paratsetamol	Granulalar	-	2	-	3	O3N2	Shirin, nim- nordon
Kalmagin	Granulalar	-	-	-	3	O3	Shirin

Xozirgi paytda farmatsevtika sanoatida keng qo‘llaniladigan korri- gentlar vakillari qurib chiqamiz. Ular Evropa mamlakatlarida, AQSH, Yaponiyada ishlatishga ruxsat etilgan:¹

 Farmatsevtika sanoatida qo‘llaniladigan ta’m va  hidni yaxshilovchi korrigentlar 

Sharbatlar:

Sharbatlar suyuq dori shaklini korrigirlashda eng universal bo‘lishi bilan pediatriyada amaliyotida ham keng qo‘llaniladi.

Biofarmatsevtik izlanishlar natijalari sharbatlarni korrigirlovchi moddalar sifatida qo‘llanilishi maqsadga muvofiqligini tasdiqlagan.

Bromidlar, xloridlar, sulfatlar va boshqa preparat-larning yoqimsiz mazasini korrigirlashda olchali va qoraqat-dan tayyorlangan (sharbatlar) kiyomlar juda yuqori korri-girlash kuchiga ega ekanligini aniqlandi.

Hozirgi paytda keng qo‘llaniladigan sharbatlar

Apelsin, olcha, kakao, limon, malina, qand, chuchukmiya ildizi, qora smorodina, gulhayri. Sharbatlar kand,, organik kislotalar, mevali efirlar saqlaganligi uchun kuchli korrigirlovchi xususiyatga ega bo‘lib, ko‘pincha dorilarni achchiq mazasini niqoblash uchun tavsiya etiladi.CHunki 73%bolalar shirin mazali dorilarni xush ko‘radi.Lekin ayrim preparatlarning turg‘unligiga va so‘rilishiga sharbatlarning salbiy ta’siri haqida ma’lumotlar bor. SHuni hisobga olgan holda korrigentlarni dori turiga qo‘shilishi albatta, biofarmatsevtik nuqtai nazardan asoslanishi shart.

Efir moylari:

Arpabodiyon, apelsin, bergamot, chinnigul, geran, kardamon, koriandr, lavanda, limon, yalpiz, rozmarina, pushti, timyan, ukrop,evkalipt

Mevali essensiyalar:

Limon, olcha, nok

Nastoykalar:

Apelsin (xushbuy), vanil, kardamon

  Eritmalar, xushbo‘y suvlar, shiralar:

Sorbit eritmasi, qalampir yalpiz suvi, koritsa suvi, pomerans suvi, pushti suv, fenxel suvi, olcha, malina shirasi, sitruslar shirasi

Spirtlar:

Murakkab apelsin, benzaldegid, lavanda, limon, qalampir, yalpiz

  Ekstraklar:

Chuchukmiya ildizi, suyuq timyan, suyuq eriodiktion

  Eliksirlar:

Hushbo‘y izoalkogol, toluan balzami, murakkab benzaldegid

Shilimshiqlar (quyuqlashtiruvchilar):

Agar, natriy alginat, pektin,agaroid

Qovushqoqlikni oshirish yo‘li bilan dorilarni mazasini yaxshilash YUMB makromolekulalarini dori moddani bevosita ta’m retseptorlarini kontaktini oldini oladi.

Tabiiy korrigentlar

1. 
   Saxaroza
   

Aniqlangan 73% bolalar shirin t’amni yoq`tiradi. Ko‘p yillar davomida dorilarni asosiy korrigenti sifatida saxaroza qo‘llanilib kelgan,ayrim sabablarga ko‘ra (arzon,topilishi oson).Lekin shirinlashtiruvchi potensiali pastligi uchun saxarozani dorilarga ko‘p miqdorda kiritilishi zarurligi tug‘iladi.

Masalan,dimedrolni achchiq mazasini niqoblash uchun saxarozaning nisbati 1:50/1:100 bo‘lishi kerak.Undan tashqari ayrim xolatlarda ,dorini so‘rilishini va faolligini salbiy ta’siri namoyon bo‘lishi aniqlangan.Qand diabeti bilan kasallangan bemorlarga tavsiya etilmaydi.

Shuning uchun,boshqa qandlar va sintetik shirinlashtiruvchilar (jadval №2) qo‘llaniladi. Masalan,Saxarin-300-500 marta kuchli

Glitsin -1.5 marta kuchli

Aspartam-100-300 marta

Glitsirrizin -50-100 marta

Glyukoza va fruktoza qiyomi 12-16 marta

Boshqa qandlardan:

Vanil, glyukoza, , dekstrin, ksilit, mannit, laktoza (sut qandi), sorbit, fruktoza, maltoza, levuloza, asal