Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi dori turlari texnologiyasini rivojlantirish istiqbollari

Qo‘llaniladigan radioizotoplar

Izotop	Qo‘llanilishi	Yаrimparchalanish davri	Nurlanish turi
^15O	O‘pka faoliyati tahlili	122,24 s	Β^+
^32R	SHishlar (rak) terapiyasida	14,262 sut	Β^-
^60So	Og‘iz shilliq qavatlari va bosh miya rak terapiyasi	5,27 yil	β^- γ
^85Kr	O‘pka faoliyati tahlilida	10,7 yil	Β^-
^90Y	O‘pka va bosh miya rak inidavolash	64,1 soat	Β^-
^90Tc	Bosh miya rakini, jigar, o‘pka rak diagnostikasi	6,01 soat	Γ
^111In	Jigar, o‘pka, bosh miya diagnostikasi	2,8 sut	γ
^131I	Jigar, buyrak, o‘pka, bosh miya diagnostikasi, yod almashinuv tahlili, qalqon simon bez rakini davolash	8,02 sut	Β^-
^133Xe	O‘pka faoliyati tahlili	5,2 sut	Β^-
^192Ir	O‘pka, boshmiya, og‘izbo‘shlig‘idagiraknidavolashda	73,8 sut	γ
^198Au	O‘pka, jigar, bosh miya tahlili, to‘qimalardagi rakni davolash	2,69 sut	β^- γ

Xozirda diagnostik maqsadida qo‘llaniladigan RFPlar soni oshib bormoqda. Ular radionuklidan giokardiografiyada, radiokardiografiyada qonning sirkulyasion hajmini aniqlashda qo‘llaniladi. Bunda asosan kuyidagi radionuklidlar qo‘llaniladi:

Albumin⁹⁹ Tc

• 
  Albumin¹²⁵I (¹³¹I)
  
• 
  Indiysitrat¹¹³Jn
  
• 
  DTPA⁹⁹Tc
  
• 
  Talliyxlorid²⁰¹Tl
  

Buyrak faoliyatining tahlili uchun dimerkaptoyantar kislota (DMYAK), O – yod gippuratnatriy - ¹²⁵I (¹³¹I), kalsiyglyukonat - ⁹⁹Tc vaboshqalarqo‘llaniladi.

Rakto‘qimalarinitaxlilida:

• 
  Galliysitrat⁶⁷Ga
  
• 
  Natriyfosfat³⁷R
  
• 
  Stronsiy (⁸⁵Sr)izotonikeritmasi
  

Qalqon bezi faoliyati NaJ¹²³eritmasi bilan tahlil qilinadi.

RFP – qo‘llanilishi chambarchas organizmga nurlanish yuklamasi bo‘lishi bilan bog‘liq bo‘ladi va somatik, genetik o‘zgarishlarining ro‘y berishi potensial extimolibor. Diagnostik tekshirishlarda nurlanish dozasi, ko‘pincha radning yuzlik yoki o‘nlik qismlarini tashkil etadi.

Radio izotoplardan himoyalanganligi bo‘yicha RFPtasniflanadi:

-yopiq RFP

- ochiq RFP

Magistratura talabalarini o‘zlashtirishini tekshirish:

Test nazorat savollari

1. Radiofaollik - bu nima?

a) bu nuklidlarni yadroda kechayotgan o‘zgarishlar sababli boshqa elementlarga aylanishdagi , , -nur tarqatishi.

b) bu nuklidlarni elektron qobiqda kechayotgan o‘zgarishlar sababli boshqa elementlarga aylanishdagi , , -nur tarqatishi.

c) bu nuklidlarni yadroda kechayotgan o‘zgarishlar sababli boshqa elementlarga aylanishi.

d) bu nuklidlarni yadroda kechayotgan o‘zgarishlar sababli boshqa elementlarga aylanishdagi  va -nur tarqatishi.

2. Nuklidlar nima?

a) yadrosida ma’lum son proton va neytronlar saqlovchi shuning uchun ma’lum atom raqamiga va atom massasiga ega atom turlari;

b) yadrosida ma’lum son protonlar saqlovchi shuning uchun ma’lum atom raqamiga va atom massasiga ega atom turlari;

c) yadrosida ma’lum son neytronlar saqlovchi shuning uchun ma’lum atom raqamiga va atom massasiga ega atom turlari;

d) ma’lum son izotoplar saqlovchi shuning uchun ma’lum atom raqamiga va atom massasiga ega atom turlari;

3. Radinuklid – bu nima?

a) radiofaolikka ega bo‘lgan nuklid; b) -nurlar tarqatuvchi nuklid;

c)-nurlar tarqatuvchi nuklid; d)-nurlar tarqatuvchi nuklid;

4. Radiofaollikni ihtiro qilgan olim?

a) Bekkerel b) Volt c) Amper d) Nyuton

5. SI xalqaro o‘lchov birligi tizimi bo‘yicha nuklidlar faolligini ifodalanishi:

a) bekkerel b) volt c) amper d) kyuri

6. 1 bekkerel (Bk) necha kyuriga (Ki) teng?

a) 2,703 ^. 10^-11 b) 3,7 ^. 10¹⁰ c) 6,02^. 10^-23 d) 273

Nazorat savollari

1.Radiofaollik to‘g‘risida tushuncha. Radiofarmatsevtik preparatlarni tibbiyotdagi ahamiyati 2. Radiofarmatsevtik vositalar, ularning tasnifi. Radiofaollikni o‘lcham birliklari 3. Radioizotoplar ta’rifi, vakillari 4. Davolovchi radiofarmatsevtik preparatlar 5.Diagnostika uchun mo‘ljallangan radiofarmatsevtik preparatlar 6.Radiofarmatsevtik vositalarni olish prinsiplari va qo‘llanilishining o‘ziga hosligi 7. Radiofarmatsevtik vositalarning taxlili 8. Radiofarmatsevtik preparatlarni saqlash va transport qilish tartiblari

Adabiyotlar:

1.Чуешов В.И. Промышленная технология лекарств.Харьков.-2002.-761с

2.Allen L.,Ansel H. Pharmaceutical Dosage Forms and Drug Dilevery

Systems he 10th ed.Philadelphia-Baltimore-NY, 2014-710p.

3. Государственная фармакопея ХI-издания.- Т.1.-Москва, 1989.

4.Maxmudjanova K.S., Nazarova Z.A., Tureeva G.M., Fayzullaeva N.S., Nazirova YA.K. “YAngi dori turlarini yaratishning nazariy va amaliy asoslari va dorilar texnologiyasini takomillashtirish muammolari” uslubiy qo‘llanma.-Toshkent 2006.-108 b.