Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
27 
Ta’sir etuvchi moddasini dorivor polimer pardalardan ajralib chiqishini aniqlash 
 
28 
Dori vositalarida uchraydigan nomutanosibliklar va ularni bartaraf etish yo‘llari 
 
 
II.
 
Mustaqil ta’lim mashg‘ulotlari 
 
 
III. Glossariy 
 
 
Fan dasturi; 
 
 
Ishchi fan dasturi; 
 
 
Fan bo‘yicha baholash mezonlari 
 

---

7 
 
I.
 
O‘QUV MATERIALLAR 
 
1.1
 
     MA’RUZA MASHGULOTLARI 
 
 
 
 
 
1-Ma’ruza 
Biofarmatsiya fan sifatida, uning maqsad va vazifalari. Asosiy tushunchalar.
 
Reja: 
1. Biofarmatsiya fan sifatida. 
1.1. Asosiy tushunchalar. 
1.2. Biofarmatsevtik terminlar. 
2.    Biofarmatsiyaning rivojlanish tarixi. 
2.1. Biofarmatsiya faniga hissa qo‘shgan olimlar. 
2.2. Biofarmatsiya faniga ilmiy yondoshash. 
 
Asosiy matn 
         «Biofarmatsiya» - texnologiyaning nazariy asosi bo‘lib, dori preparatlarining terapevtik 
ta’siriga  bog‘liq  bo‘lgan  bir  qator  omillarni  (farmatsevtik,  biologik)  o‘rgatadi.  Bunga  binoan 
biofarmatsiyaning asosiy vazifasi dorilarning odamda va hayvonlarning biologik faolligiga ta’sir 
ko‘rsatadigan  omillarni  o‘rganish  va  shunga  binoan  ularning  terapevtik  unumdorligini  oshirish 
va qo‘shimcha ta’sirini kamaytirishdir. 
Biofarmatsiya –farmatsiyada ilmiy fan bo‘lib, ta’sir etuvchi va yordamchi moddalarning fizik 
va fizik-kimyoviy xususiyatlarini dori preparatlaridagi bir-biriga turli xil dori shakllarida, ammo 
bir xil dozada ularning terapevtik faoliyatiga ta’sirini o‘rgatadi.  
      Biofarmatsiya  ta’limotining  kelib  chiqishi  nafaqat  farmatsiyaning,  balki  tibbiyotning, 
kimyoviy  fanlarning  va  boshqa  fanlarning  rivoji  asosida  paydo  bo‘ldi.  Biofarmatsiyaning 
boshlanishi xususan bir qator rivojlangan sohalar kesimida yuzaga keldi. 
      U  asosan  bir  xil  dori  preparatlarining  noekvivalentligi  asosida  kelib  chiqdi,  ya’ni  turli 
farmatsevtik korxonalarda ishlab chiqarilgan bir xil nomda va dozada bo‘lgan dori preparatlarini 
turli  terapevtik  ta’sir  ko‘rsatishi  natijasida  kelib  chiqdi.  Bu  holat  asosan  quyidagi  sabablar 
asosida  tushuntirildi:  farmatsevtik  omillar  -  turli  xil  yordamchi  moddalarning  ishlatilishi,  turli 
texnologik  jarayonlarning  ishlatilishi,  dori  vositalar  va  yordamchi  moddalarning  maydalik 
darajasi. 
        Maxsus  adabiyotlarda  “farmatsevtik  omillar”  termini  ba’zi  klinik  tadqiqotlar  asosida  dori 
preparatlarining  olinish  texnologiyasi  ularning  terapevtik  faolligiga  bog‘liqligi  bilan 
tushuntirildi.   
        Adabiyotlardagi  ma’lumotlarga  qaraganda,  “
biofarmatsiya”
  atamasini  birinchi  marta  1961 
yilda  AQSH  olimlari  Levi  va  Vagnerlar  ishlatishgan.  Biofarmatsiya  atamasi  ko‘p  evropa 
mamlakatlarida ishlatiladigan ingliz iborasi 
“biopharmaceutics”
ga ekvivalentdir.   
       Ingliz  adabiyotlarida  keltiriladigan 
“pharmaceutics”
  iborasi  “
farmatsiya” 
iborasining 
sinonimi  hisoblanmaydi,  aksincha  u  galen  preparatlari  farmatsiyasi  deb  tushiniladi.
 
“Viopharmaceutics” 
iborasi va undan tashkil topgan “
biopharmaceutical
” so‘zma so‘z olganda 
“biogalenika” va “biogalen” deb tarjima qilinadi. 
       Bu  atamaning  aniq  va  to‘liq  ifodasi  1972  yilda  Amerika  farmatsevtika  assotsiatsiyasining 
ilmiy farmatsevtika Akademiyasi tomonidan keltiriladi. Bunga binoan biofarmatsiyaning asosiy 
vazifasi  dorilarning  odamda  va  hayvonlarning  biologik  faolligiga  ta’sir  ko‘rsatadigan  omillarni