Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

Dorilarni rektal yo‘l bilan yuborish. 
Dori vositasini rektal yo‘l bilan yuborishda uning 
organizmda  tez  so‘rilishiga  (7-10daqiqa)  sharoit  yaratiladi.  Bu  usulda  mahalliy  va  umumiy 
ta’irdagi dori preparatlarini yuborish mumkin. Dori vositalari bu yo‘l bilan yuborilganda atigi 5-
15 daqiqada uning ma’lum terapevtik ta’sirga ega miqdori qonga o‘tadi. Bu to‘g‘ri ichakda qon 
va  limfa  tomirlarining  zich  joylashganligi  bilan  tushuntiriladi.  Shuningdek  suvda  va  yog‘da 
eruvchi dori vositalari to‘g‘ri ichak shilliq qavatidan yaxshi so‘rilishi ham buni ta’kidlaydi. Dori 
vositasi  jigarni  chetlab  o‘tib,  to‘g‘ri  ichakning  pastki  qismida  absorbsiyaga  uchraydi  va  pastki 
gemorroidal  venalar  orqali  qon  oqimiga  tushadi.  Bu  esa  o‘z  navbatida  dori  vositasining  jigar 
fermenti bilan destruksiyaga uchramay “birlamchi  o‘tish ta’siri”ning sezilarli oshishini va u bu 
bilan peroral usulda yuborilgan dori vositasiga nisbatan tezroq ta’sir etishini ko‘rsatadi. 
Dori preparatini rektal yo‘l bilan yuborilganda dori vositasi biosamaradorligiga to‘g‘ri 
ichak  shilliq  qavati  va  to‘g‘ri  ichakning  individual  tuzilishi  ta’sir  ko‘rsatadi  (yosh  o‘tgan  sari 
ko‘p yumshatuvchi dori preparatlari iste’mol qilinib, to‘g‘ri ichakning biologik samaradorlikka 
ta’siri o‘zgaradi).
 
To‘g‘ri  ichakda  shilliq  qavatidagi  temir  o‘zidan  ishqoriy  sekret  chiqaradi  va  ichak 
ichidagi  muhitning  pH  9  dan  ba’zida  katta  bo‘lib  ketadi.  To‘g‘ri  ichakdagi  va  oshqozondagi 
bunday  o‘zgarishlar  ionizatsiya  darajasiga  va  dori  vositasining  so‘rilishiga  sezilarli  ta’sir 
ko‘rsatadi.  Shuningdek,  ichak  absorbsiyasiga  vegetativ  nerv  sistemasi,  endokrin  sistemasi, 
biologik  faol  peptidlar  ta’sir  ko‘rsatadi.  Endokrin,  vegetativ  nerv  va  neyropeptid  sistemalari 
yo‘g‘on  ichak  harakatini  boshqarib,  dori  vositasining  ichakda  uzoq  saqlanish  holatini 
belgilashadi.  Bundan  tashqari  to‘g‘ri  ichakning  bir  qator  kasalliklari  (gemmoroy,  anorektal 
qismining yorilishi, proktit) rektal dori preparatlarining biosamaradorligini yomonlashtiradi.