Toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi biofarmatsiya

S – (strength
)
 
• заиф, кучсиз томонлари 
W – (weakness
)
 
• имкониятлари
  
O – (opportunity)
 
• тўсиқлар  
T – (threat) 
 

---

181 
 
        Emulsiyalarning  muayyan  tarkibini  ishlab  chiqishda  triangulyar  diagramma  usuli  ham 
qo‘llaniladi.  Ammo,  bu  uslub  ko‘p  qirrali  izlanishlar  natijalari  bo‘lib,  ko‘p  axborot  bersa  ham, 
uni bajarish qiyinligi bu usulni qo‘llashni chegaralab qo‘yadi.  
         Emulsiyalar  tarkibini  tanlashning  eng  istiqbolli  usullaridan  biri  inversiya  fazasining 
haroratini  aniqlash  asosidagi  usul  hisoblanadi.  Fazalar  hajm,  haroratga  bog‘liq  bo‘lib,  Bankroft 
qonuniga  bo‘ysunadi.  Qattiq  emulgatorlar  bilan  stabilizatsiya  qilingan  emulsiyalarda  inversiya 
fazasi muomalasi zarrachalarning namlanishining ikki faza oralig‘idagi nisbatiga bog‘liq bo‘ladi.  
        Ba’zi bir adabiyotlarda emulsiyalarning turg‘unligi unga ikki xil m/s va s/m emulgatorlarini 
qo‘shish  hisobiga  oshirish  mumkinligi  keltirilgan.  Bunda  emulgatorlar  orqali  tartibli  uchinchi 
faza  yuzaga  keladi.  Bu  fazalar  elektron  mikroskopiya  va  strukturaviy  rengten  tahlillari  bilan 
o‘rganilgan. Moddalarning suyuqkristallik (mezomorf) holati deb, suyuqlik va qattiqlik xossalari 
orasidagi struktura holati tushiniladi. Bunda krisstallarda molekulalar tartibli joylashgan bo‘ladi. 
Suyuq  kristallarda  esa,  molekulalarga  mo‘ljal  tartibli  bo‘ladi,  ammo  ularning  joylashishida 
korrelyasiya  bo‘lmaydi.  Bunda  molekulalar  o‘zaro  aralashib  ketishi  mumkin,  lekin 
mezofazalarda turli yo‘nalishlardagi fizik xossalarni tavsiflovchi  anizotropiya saqlanadi. 
            Liotrop  suyuq  kristallar  ikki  yoki  undan  ko‘p  komponentli  sistemalar  bo‘ladi.  Ular 
YUFM  larning difil  molekulalarini suvda  yoki  boshqa polyar erituvchilarda erigan eritmalarida 
hosil bo‘ladi. Ular o‘z navbatida suv bilan aralashadi. Suyuq kristallar turli holatda (mezofazada) 
uchrashi  mumkin.  YUFMlar  turidan  va  qo‘shilgan  suv  miqdoridan  kelib  chiqib  liotrop  fazalar 
turli strukturalar hosil qilishi mumkin. 
            Sferik mitsellalardan farqli o‘laroq suyuq liotrop kristallar ko‘proq YUFM molekulasini 
zich  qadoqlash  qobiliyatiga  ega  bo‘ladi  va  ko‘proq  anizotropiya  holati  kuzatiladi.  Natijada  bu 
holatlar sfera ko‘rinishisiz shaklga ega bo‘ladi va o‘zaro bo‘shliq orqali to‘r hosil qiladi. 
      Shunday qilib, emulsiya texnologiyasini ishlab chiqishda quyidagi masalalarni yechish talab 
etiladi:  muayyan  tarkib  tanlash,  tayyorlash  texnologiyasi  jarayonini  aniqlash,  muayyan 
dispergirlash usulini qo‘llash va kerakli dastgohlar bilan ta’minlash. 
       
Muayyan tarkib tanlash bilan texnologiyani soddalashtirish mumkin bo‘ladi. Masalan, kritik 
gidrofil-lipofil  balansi  saqlanganda  o‘zi  emulgirlash  xossasiga  ega  bo‘ladi  va  natijada 
gomogenizatorlarni  qo‘llash  kerak  bo‘lmay  qoladi.  Texnologik  jarayonni  to‘g‘ri  tanlashga 
harorat  rejimi,  emulgatorlarni  asosga  kiritish  va  ularni  birlamchi  lokalizatsiya  qilish, 
emulsiyalarni  qaytmas  fazalarda  olish  va  boshq.  kiradi.  Bir  qator  hollarda  bu  emulsiyalarning 
xossalariga
 
ta’sir  ko‘rsatishi  mumkin,  ammo  emulgirlashda  energetik  sarfni  kamaytirib 
dispergirlash  effektini  oshiradi.  Dispergirlash  usulini  va  dastgohlarni  tanlash,  shuningdek  uni 
qo‘llash ko‘pgina adabiyotlarda keltirilgan.