Toshkent farmasevtika instituti toksikologik kimyo kafedrasi

Tayanch iboralar: Aminazin, diprazin, tizertsin, 1,4-benzodiazepin. xlordiazepoksid, diazepam, nitrazepam, oksazepam, fenazepam, trankvilizator, metabolizm, ekstraktsiya, cho`kma hosil qiluvchi va rangli reaktsiyalar,mikrokrisstaloskopik reaktsiyalar, spektrometrik va xromatografik usullar

Fenotiazin (tiodifenilamin) avvallari tibbiyotda antigelment va antiseptik ta’sirli dori vositasi sifatida , keyinchalik u peshob yo‘llarini shamollash xastaligini davolash uchun qo‘llanilgan. Bu maqsadlar uchun faolligi yuqori, lekin zaharli ta’siri kam dori vositalari sintezlangani sababli, hozir u tibbiyotda ishlatilmaydi.

1945 yilga kelib fenotiazin yadrosidagi azotda joylashgan vodorodni alkilaminoalkil radikallariga almashtirish bilan kuchli biologik faollikka ega bo‘lgan tibbiyot uchun zarur farmakologik xususiyatli birikmalar sintezlanadi. Ularning ko‘plari neyroleptik ta’sirga ega.
Fenotiazin guruhi dori vositalari o‘zlarining kimyoviy tuzilishiga qarab quyidagi guruhlarga bo‘linadilar:
1.- alifatik hosilalari: aminazin, propazin, levomepromazin va boshqalar.
2.-piperazinli xossalari: meteperazin, etaperazin, triftazin, ftorfenazin va boshqalar.
3- piperidin xossalari: tioredazin, peritsiazin va boshqalar.
Birinchi guruh dori vositalari antipsixatik ta’siridan tashqari, markaziy nerv tizimiga tormozlovchi ta’siri tufayli quvvatsizlik, passivlik, apatik, gipnosedativ ta’sirlarini vujudga keltiradi.
Ikkinchi guruh vakillari asosiy antipsixatik ta’siridan tashqari, stimullovchi, aktiv giperkinetik va diskinetik holatlarni namoyon qiladi.
Uchinchi guruh kuchsizroq antipsixatik aktivlikka ega bo‘lgani holda gipnosedativ ta’sir namoyon qilmaydi.
Fenatiazin hosilalaridan ayrimlari giyohvand va gangituvchi moddalar ta’sirini kuchaytirish xususiyatiga ega. SHu sababli fenotiazin hosilalariga kiruvchi moddalardan aminazin, diprazin, tizersin va boshqalar toksikologik ahamiyatga ega.