Toshkent farmasevtika instituti "tasdiqlayman"

21-MA`RUZA. 
 NOVOKAIN, DIKAIN, LIDOKAIN,DIMEDROL. ULARNING TOKSIKOLOGIK 
AHAMIYATI, OB’EKTLARDAN AJRATIB OLISH VA TAHLIL USULLARI 
Ma'ruza rejasi
:  
1.
 
Novokain, dikain, lidokain. 
 
2.
 
Ularning  toksikologik ahamiyati, ob'ektlardan ajratib olish va tahlil usullari.
 
 
Tayanch so`z va iboralar: 
Novokain, dikain, lidokain. 
 
Novokain 
 
C
O
O
CH
2
H
2
N
CH
2
N
C
2
H
5
C
2
H
5
 
 
Novokain tabiiy kokain alkaloidi o’rnida qo’llaniluvchi sintetik birikmalardandir. Haqiqatan ham 
kokainni organizmga zaharli va xavfli ta'siridan ("kokainizm") qutilish maqsadida novokain va dikain 
moddalari sintez qilingan. 
Novokain  -  p-aminobenzoy kislotaning dietilaminoetanol bilan hosil qilgan efiri. Novokain oq 
kristall kukun bo’lib, suv va etil spirtida yaxshi, xloroform va efirda kam eriydi. U ta'siri jihatidan 
kokaindan kuchsizroq bo’lib, tibbiyotda mahalliy og’riq qoldiruvchi vosita sifatida qo’llaniladi. 
Ba'zi bir odamlarning organizmi novokainga juda ham sezgir bo’ladi, shuning uchun bunday 
kishilarga novokain berilsa, zaharlanish alomatlari paydo bo’lishi mumkin. Inson novokain bilan 
zaharlanganda boshi aylanadi, umumiy darmonsizlik paydo bo’ladi, qon bosimi pasayadi, kollaps va 
shok holati vujudga keladi. 
Zaharli dozada novokain asab faoliyatida qo’zg’alishni vujudga keltiradi, so’ng markaziy asab 
tizimini falajlaydi. 
Novokain organizmda p-aminobenzoy kislotasi va dietilaminoetanolga parchalanib, 2% yaqini esa 
o’zgarmagan holda peshob orqali chiqariladi. 
Sifat reaktsiyasi. 
1. Novokain eritmasi natriy nitrit va (
β
  -  naftol eritmalari ta'sirida qizil rangli azobo’yoqni hosil 
qiladi. 
2. Dragendorf reaktivi novokain bilan xarakterli to’g’ri to’rt burchakli qizil qo’ng’ir rangli kristallar 
hosil qiladi. 
3. YuQX usulida aniqlash: erituvchilar aralashmasi siklogeksan-benzol-dietil efiri (75:15:10), 
aniqlovchi reaktiv -Dragendorf reaktivi. 
Novokain uchun Rf=0,33-0,35, dikain uchun Rf=0,60-0,63 ga teng. 
4.   Suvli eritmasining   UB-spektrlari (
λ
max
 = 229 nm; 2n H
2
SO
4
  eritmasida ((
λ
max
 =  228, 272, 279 
nm tashkil qiladi. 
 
Miqdori. 
SF usuli 
FEK usul - azobo’yoq reaktsiyasiga asoslanib aniqlanadi.