Тошкент фармацевтика институти


 Pestitsidlardan foydalanish muammosi



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet107/176
Sana13.12.2021
Hajmi1,49 Mb.
#109838
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   176
Bog'liq
Ekologiya

5. Pestitsidlardan foydalanish muammosi.  Ushbu  zaxarli kimyoviy moddalar guruxi 
begona  o‗tlar,  zararkunanda  xashorotlar  va        boshqa  xayvonlar,  o‗simliklarda  kasalliklarni  
keltirib  chiqaruvchi  mikroorganizmlarga          qarshi  kurashda  foydalaniladi.  Pestitsidlardni 


qishloq xo‗jaligida, o‗rmonchilikda aviatsiya yordamida sepish keng ko‗lamda atrof-muxitni  
ifloslanishiga  olib  keladi.  Pestitsidlar  atmosferada,  uzoq  masofalarga  tarqalishi  shuningdek 
suv  orqali  dala,  daryo,  ko‗llardan  o‗tib  dunyo        okeanlarida  to‗planadi.  Eng  xavfli  joyi 
shundaki  ular  ekologik  oziq      zanjiriga  qo‗shilib,  tuprokdan  va  suvdan  o‗simliklarga,  undan 
xayvonlarga  va  qushlarga,  nixoyat  oziq  va  suv  bilan  odam  organizmiga  o‗tadi.  Xar    bir   
bug‗inda  pestitsidlar  zararli  va  ziyon  keltiradi.  Pestitsidlarning  tirik      tabiatga  va  odamga 
ko‗rsatadigan zararli va jiddiy, shu bilan birga ular tashqi muxit omillariga nisbatan barqaror 
moddalar xisoblanadi. Pestitsidlarning    zaxarli ta‘sirini oldini olish uchun quyidagi tadbirlani 
o‗tkazish lozim:  
1. Kukun xolda tayyorlashdan ko‗ra donador xolatda tayyorlash; 
2. Xayvonlar va odamlarga ta‘sirini susaytirish; 
3. Tuproq va suvlarda to‗planishning oldini olish; 
4. Pestitsidlardan foydalanishni iloji boricha cheklash; 
5. Tez parchalanuvchi va beqaror pestitsidlardan sintez qilish; 
6. Agrotexnik, seleksion xo‗jalik va tashkiliy ishlarni qo‗llash;   
7.  O‗simliklarni biologik ximoya qilish. 
Tirik  tabiaidagi  o‗simlik  va  xayvon  turlari  sonining  qisqarishi  muammosi.  O‗simliklar 
dunyosi,  ayniqsa  Er  yuzidagi  xayotni  ta‘minlashda  o‗rmonlarning  axamiyati  juda  katta. 
Xozirgi vaqtda quruqlikning 30%, ya‘ni 3,8 mlrd. Gektar er o‗rmonlar bilan qoplangan. Ular 
shimoliy  yarim  sharda  va  tropik  zonalarda  tarqalgan.  O‗rmonlarning  tabiatda  va  insonning 
xo‗jalik faoliyatidagi axamiyati ko‗pchilik uchun ma‘lum. 
Yirik  shaxarlarning  vujudga  kelishi,  axoli  sonining  va  sanoat  markazlarining  ortishi 
bilan  kishilarning  tabiat  quchog‗ida  dam  olishga  extiyojlari  xam  ortib  bormoqda.  Ayniqsa 
o‗rmonlar  ana  shunday  dam  olish  maskanlariga  aylanib  bormokda.  Dunyo  bo‗yicha 
o‗rmonlarning xolati  yaxshi emas. Xar yili 3 mlrd. m
2
  xajmda  o‗rmonlar qirqilmoqda.  FAO 
ma‘lumotlariga  ko‗ra  bu  ko‗rsatkich  2000  -  yilga  borib  1,5  martaga  ortadi.  Ynsoniyatni, 
ayniqsa  tropik  va  subtropik  o‗rmonlar  muammosi  tashvishga  solmoqda.  U  erlarda  yiliga 
dunyo  miqyosidagi  qirqilishi  kerak  bo‗lgan  o‗rmonlarning  yarmidan  ko‗pi  kesib 
tashlanmoqda.  160  mln.  gektar  maydaon  tiklanmoqda.  Floraning  kamayib  ketishi  ―Qizil 
kitob‖  yaratilishiga  sabab  buladi.  Axoli  sonining  ortishi,  xo‗jalik  faoliyatining  kengayishi 
tufayli  tabiatning  inson  qo‗li  tegmagan  joyi  qolyapti.  Xayvonlarning  asosiy  ko‗payish 
xududlari, migratsiya qiluvchi yo‗llari, dam olish joylari, tuyoqli xayvonlarning oziqlanuvchi 
maydonlari  sun‘iy  qoplamlarga  aylangan,  suvlar  bosib  mol  boqib  yoki  xaydab  yuborilgan. 
Ayniqsa nam tropiqlarda ko‗pchilik xayvon turlarining qirilib ketishi ko‗zatilmovda. 
O‗simlik  va  xayvon  turlarini  davlat  muxrfazasiga  olish  qonunlar  orqali  ovchilikni 
tug‗ri yulga quyish shuningdek qo‗riqxonalar zakazniklar,    milliy bog‗lar, botanika bog‗lari 
va ―Kizil kitob‖ lar o‗simlik va xayvon turlarini saqlashda katta rol uynaydi.   
Mintaqaviy  ekologik  muammolar.  Er  yuzasining  muayyan  mintaqasi  o‗ziga  xos 
tabiiy  -  iqlim,  ijtimoiy  ekologik,  etnografik  xususiyatlari  uni  tabiat  bilan  inson  o‗rtasidagi 
o‗zaro  aloqa  munosabatlari  xarakterni  belgilab  beradi.  Mintaqaviy  ekologik  muammolarga 
baxam berishning me‘zoni xavo va suvning ifloslanishi, belgilangan miqdordan oshib ketishi, 
o‗rmonlarda daraxtlarni kesish va boshqalar xisoblanadi. 
Markaziy Osiyodagi mintaqaviy ekologik muammolardan eng muximi Orol va Orol 
bo‗yi  ekologik  muammosidir.  Orol  dengizi  yaqin  vaqtlargacha  dunyodagi  eng  yirik 
dengizlardan  biri  xisoblangan.  U  msxim  baliqchilik,  ovchilik,  transport  va  reaksion 
axamiyatga  ega  edi.  Sug‗oriladigan  dexqonchilikning  rivojlanishi  natijasida,  shuningdek 


qurg‗okchilik  natijasida,  shuningdek  qurg‗okchilik  yillari  Amudaryo  va  Sirdaryolar  suv 
quyishi 1970  yilga kelib 37,8 km  , 1980  yilda esa 11,1 km
3
  ga kemayib  ketdi. 80  yillarning 
boshlarida ushbu daryolarning dengizga quyilishi butunlay tuxtadi. 
Suvning sho‗rlanish darajasi 9-10 g/l dan 34-37g/l gacha ortdi. Xozirgi kunda dengiz 
satxining  yillik  o‗rtacha  pasayishi  80-110-sm  Orolning  qurigan  tubi  yirik  chang-tuzon 
makoniga  aylandi.  Axoli  ichadigan  suv  pestitsidlar  bilan  ifloslangan,  keyingi  10  yil  ichida 
o‗lish  ikki  marta  ortgan.  Bolalar  o‗limi  1000  kishi  xisobiga  45-90  taga  to‗g‗ri  keladi. 
Ayollarning  80%  dan  ortig‗i  kamqonlik  xastaligiga  mubtalo  bo‗lgan.  Bolalarning  90%  zida 
siydigida tuzlar miqdori ortib ketgan. YUqumli kasalliklar tez-tez takrorlanib turadi. 
Orol  va  Orol  bo‗yida  murakkab  ekologik  muammolar  majmui  shakllanib  bo‗lib, 
kelib chiqishi va oqibati darajasi jixatidan davlatlararo xarakterga ega. 
Kelajakda  ushbu  mintaqaviy  muammoni  xal  etilishi  Markaziy  Osiyoni  ijtimoiy 
ekologik  va  iqtisodiy  axvoli,  shuningdek  demografik  xolat,  sug‗oriladigan  erlarni  meliorativ 
xolati va maxsuldorligini oshirish, axolini ichimlik suv bilan ta‘minlish kabilar bilan bog‗lik. 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   103   104   105   106   107   108   109   110   ...   176




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish