Ekologik halokat oqibatlari Orol dengizi havzasida yashovchi millionlab odamlarning
turmush tarziga salbiy ta‘sir o‗tkazdi. Bugun xalqaro miqyosdagi ekologik muammolarning
murakkab majmui Orol fojiasida o‗z aksini topdi. Ochig‗i, mintaqadagi barcha jarayon va
holatlar global iqlim o‗zgarishi sharoitida yanada keskin, shiddatli va murakkablikda
namoyon bo‗lmoqda.
O‗zbekistonda mavsumiy qurg‗ochilikning kuchayish tendensiyasi sezilarli ko‗lam
kasb etgan. Bu esa Orolning qurish jarayoni mintaqa iqlim sharoiti o‗zgarishiga salbiy ta‘sir
o‗tkazayotganidan dalolat beradi. Orol fojiasi iqlim kontinentalligini keskinlashtirdi, natijada,
yoz kunlari qurg‗oqchilik kuchayib, qishning sovuq kunlari esa aksincha uzaydi. Orolbo‗yida
harorat 40°S dan yuqori bo‗ladigan kunlar soni 2 martaga ko‗paydi.
Ma‘lumki, Markaziy Osiyo davlatlari aholisining suvga bo‗lgan talabi transchegaraviy
daryolar - Amudaryo va Sirdaryo hisobiga qondiriladi. Mutaxassislarning bashorat qilishicha,
iqlim o‗zgarishi, global haroratning oshishi tufayli Amudaryo va Sirdaryoning suv zahirasi
manbai bo‗lgan muzliklar 2015 yilga borib 15-20% ga kamayishi kutilmoqda. Bu esa
hududimizda suv ta‘minotining 20% gacha qisqarishiga olib kelishi mumkin. Tog‗
muzliklarining hajmi hozir yiliga 0,2 dan – 1 foizgacha kamayib borayotgani fikrimiz
isbotidir.
Orol dengizining qurigan qismida maydoni taxminan 5,5 mln. ga bo‗lgan yangi cho‗l
– Orolqum, oppoq tuz bilan qoplangan keng hududlar paydo bo‗ldi. Undan yuzlab kilometrga
millionlab tonna tuz, chang va qumlarni tarqatuvchi dovullar ko‗tariladi.
Tuz shleyflari 400 km dan oshadi, qumli va tuzli buxronlarning ta‘sir doirasi - 300 km
gacha etmoqda. Har yili bu erdan atmosferaga 100 mln. tonnagacha qum aralash tuzli
changlar ko‗tariladi. O‗tgan asrning 80-yillari boshidan boshlab bunday dovullar yiliga 90
kundan ortiq vaqt davomida tez-tez sodir bo‗lmoqda.
Orolbo‗yi cho‗llanishi er resurslarining degradatsiyasiga, tabiiy yaylovlar va
pichanzorlar sifatining yomonlashuviga sabab bo‗lmoqda, tuproqning sho‗rlanishi faollashib,
u yil sayin yangidan-yangi maydonlarni qamrab olmoqda. Antropogen cho‗llanish natijasida
Orolbo‗yining biologik unumdorligi 10 barobarga qisqardi. Ko‗pgina joylarda er va erosti
suvlarida shu qadar ko‗p tuz to‗planganki, bu qishloq xo‗jaligi ekinlari etishtirishni qariyb
imkonsiz qilib qo‗ymoqda.
Bugun shuni afsus bilan ta‘kidlash kerakki, Orolbo‗yi o‗simlik va hayvonot dunyosi
genofondining yarmidan ko‗p yo‗q bo‗lib ketdi.
Ayni paytda, Janubiy Orolbo‗yida ko‗plab kichik ko‗llar sayozlashdi yoki qurib qoldi.
Bu esa, o‗z navbatida, 800 ming gektar maydondagi mavjud butazor va to‗qayzorlarning
90%i, ular bilan birga, bu erda qo‗nim topgan jonivorlarning yo‗qolishiga olib keldi. Suv
tanqisligi tufayli daryo bo‗yidagi o‗rmonlar, deltadagi yuzlab ko‗llar qurib qoldi.
Do'stlaringiz bilan baham: