Тошкент фармацевтика институти

Gipertoniya-  YUrak  va  tomirlar,  endokrin  tizim,  bo„yrak  va  siydik  chiqaruv 
yo„llaridagi  organik  o„zgarishlarga  bog„liq  bo„lmagan  holda  AB  ning  uzoq  vaqt 
birlamchi  kutarilib  turishidir.  CHunki  arterial  bosim    buyrak  utsi  rakida,  ensefalit, 
poliomielit,  kontuziya,  suyak  Shikastlanishlari,  buyrak  kasalliklarida,  aterosklerozda 
ham kuzatilishi mumkin.  
Patogenezi.  Markaziy  nerv  tizimi  faoliyatining  tez-tez  izdan  chiqishi,  moddalar 
almashinuvining  buzilishi,  nikotin    ta‟siri  gipertoniyaning  kelib  chiqishida  muhim 
ahamiyatga ega. Bu omillar miya qobig„i hujayralarida turg„un qo„zg„alish o„choqlarini 

---

 
88 
paydo qiladi. Natijada mayda arteriolalarda vaqtincha, keyinchalik doimiy spazm paydo 
bo„lib, maksimal va minimal arterial qon bosimi ko„tarilib ketadi. 
Belgilari.  Bosh  og„rig„i,  quloq  shang„illashi,  uyqusizlik,  tez  charchash, 
darmonsizlik,    yurak  tomir  sitsemasida  organik  uzgarishlar  kelib  chiqqanda  AB  ning 
kutarilishi turg„un buladi. Gipertoniyaning 3 bosqichi farqlanadi. 1-xayajonlanganda AB 
qisqa vaqt kutariladi  
2-da  AB  kutarilishi  turg„un  va  davolanmasa  pasaymaydi.  3-  sklerotik  bosqich: 
buyrak, aorta, miya va a‟zolarning tormirlarida qaytmas uzgarishlar kuzatiladi. 
Davolash.  Bemorlar  dam  olish  va  uxlash  rejimiga  rioya  qilish  kerak.  Rezerpin, 
raunatin, rausedil, izobarin, dibazol, papaverin, magneziya, diuretiklar beriladi.  
Gipertoniya    kasalligi  bor  odamlarda  arterial  bosimning  qisqa  muddatda  yuqori 
ko„rsatkichlargacha  ko„tarilishi-gipertonik  kriz  deyiladi.    Gipertonik  krizning  klinik 
belgilari: kuchli bosh og„rig„i, ko„ngil aynish, qayt qilish, arterial bosimning yuqoriligi, 
bosh  aylanishi,  quz  oldida  sharpa  paydo  bo„lishi  va  b.  SHoshilinch  ravishda  davo 
choralari ko„rilmasa gipertonik kriz insult bilan tugaydi.