Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

19.2. Iqtisodiy sikl nazariyalari. Sikllarning 

asosiy turlari

Iqtisodiy  sikllarning  kelib  chiqish  sabablari  va  ularga  ta’sir 

ko‘rsatuvchi  omillarning  chuqur va  izchil  ravishda  tadqiq  etilishi  turli 

ko‘rinishdagi iqtisodiy sikl nazariyalarining vujudga kelishiga olib keldi.

Ko‘pchilik  hozirgi  zamon  iqtisodchilari  iqtisodiy  sikllarning 

obyektiv tavsifini tan olib, bu hodisani unga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki 

va tashqi omillami tahlil qilish orqali o ‘rganishni tavsiya qiladi. 

Iqti­

sodiy  sikllarni tashqi  omillarning  mavjudligi  bilan  tushuntiruv- 

chi nazariyani eksternal nazariya deb ataladi.

Tashqi omillarga iqtisodiy tizimdan tashqarida yotuvchi va iqtisodiy 

hodisalaming davriy takrorlanishini keltirib chiqaradigan omillar kiriti- 

ladi. Bu tashqi omillar ichidan quyidagilami ajratib ko‘rsatish mumkin:

527

---

-  urushlar, inqilobiy o‘zgarishlar va boshqa siyosiy larzalar;

-  oltin,  uran,  neft va boshqa qimmatli  resurslar yirik konlarining 

ochilishi;

-  yangi hududlaming ochilishi va bu bilan bog‘liq ravishda aholi 

migratsiyasi, yer shari aholisi sonining o ‘zgarib turishi;

-   ijtimoiy  ishlab  chiqarish  tarkibini  tubdan  o ‘zgartirishga  qo­

dir  bo‘lgan  texnologiya,  tadqiqotlar  va  innovatsiyalardagi  qudratli 

o ‘zgarishlar.