Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

18.3. O‘zbekistonda iqtisodiyotni tarkibiy o‘zgartirish, diversifi- 

katsiyalash va modernizatsiyalash asosida mutanosibli 

rivojlantirish

Mavjud  iqtisodiy  tizimni  butunlay  yangi  tartiblar  asosida  isloh 

qilish  iqtisodiyotning  rivojlanishidagi  turli  nomutanosibliklar  ham­

da tanglik  holatlarini  keltirib  chiqarishi  mumkin.  Shu  sababli  bozor 

iqtisodiyotiga o‘tish yo‘lida iqtisodiyotni jonlantirish, bir tekis rivoj­

lantirish va barqarorlashtirish jarayoni qonuniy bosqich hisoblanadi. 

Barqarorlashtirish jarayoni  iqtisodiy  rivojlanishda  inqiroz  holatlari­

ning  oldini  olish  uchun  ishlab  chiqarish  va  chiqarilayotgan  mahsu­

lot  tarkibini  o‘zgartirishga  yo‘naltiriladi.  Respublikada  iqtisodiy 

islohotlami  amalga  oshirishning  dastlabki  davrida  barqarorlashti­

rish  siyosatidan  ko‘zda  tutilgan  maqsad  eng  aw alo,  makroiqtisodi- 

yotda muvozanatni  saqlash,  ishlab chiqarishni keskin darajada pasa- 

yishining oldini olish va ommaviy ishsizlikning kelib chiqishiga yo‘l 

qo‘ymaslikdan iborat bo‘ldi. Shu bilan birga bu siyosat pul emissiyasi- 

ni boshqarish, uning qadrsizlanishining oldini olish, mamlakat to‘lov 

balansini bir m e’yorda saqlash kabi maqsadlami ham o‘z ichiga oladi.

516

---

Respublikada barqarorlashtirish  siyosatini  ishlab  chiqishda jahon 

tajribasida sinalgan yondashuvlar hisobga olinib, ishlab chiqarish so- 

halariga ustunlik berildi.  Moddiy ishlab chiqarish sohalarining rivoj - 

lanishida  ulami  tarkiban  qayta  qurish  talablari  ham  ko‘zda  tutildi. 

Bunda asosiy e’tibor katta  istiqbolga  ega bo‘lgan, butun iqtisodiyot­

ning rivojlanish tamoyillarini belgilab beradigan yetakchi tarmoq va 

sohalarga qaratildi.

Iqtisodiyotda  zarur  tarkibiy  o ‘zgarishlami  amalga  oshirgunga 

qadar  ishlab  chiqarish  hajmining  pasayib  ketishiga  barham  berish 

eng  muhim  maqsad  bo‘lib  qoladi.  Shu  sababli  respublikada  90-yil- 

laming  o ‘rtalaridayoq  makroiqtisodiy  barqarorlik  sohasida  ishlab 

chiqarish  sur’atlari  pasayishining  sekinlashuvi  ko‘zga  tashlandi,  ay­

rim  ko‘rsatkichlar  bo‘yicha  esa  o‘sishga  erishildi.  Iqtisodiyotning 

ikkita  yetakchi  tarmog‘i  -   sanoat  va  qishloq  xo‘jaligini  isloh  qil­

ish  va  qo‘llab-quwatlashga  qaratilgan  tadbirlar  natijasida  sanoatda 

1995-yildayoq,  qishloq  xo‘jaligida  1997-yilda  ishlab  chiqarishning 

pasayishi to‘xtatildi.

Makroiqtisodiy  barqarorlik  siyosatida  1997-yil  keskin  burilish 

davri  bo‘ldi,  islohotlar  amalga  oshirilgan  davr  davomida  birinchi 

marta  yalpi  ichki  mahsulotning  o ‘sishi  (105,2  foiz)  aholi  sonining 

o‘sishidan (101,8  foiz) yuqori bo‘ldi132.  Bu ijobiy tamoyillar keyingi 

yillarda mustahkamlab borildi.

Keyingi  yillarda  mamlakatimiz  iqtisodiyotining  yuqori  barqaror 

sur’atlar  bilan  o‘sishi  va  makroiqtisodiy  mutanosibligi  ta’minlandi, 

ishlab  chiqarishni  tarkibiy  o‘zgartirish  va  modemizatsiya  qilish, 

texnik va texnologik yangilash ish L a  davom ettirildi.

Ijtimoiy-iqtisodiy  rivoj lanishning  ustuvor  yo‘nalishlari  hamda 

ulami  ta’minlash  borasidagi  vazifalaming  aniq  belgilab  olinishi  va 

izchil  ravishda  amalga  oshirilishi  natijasida  mamlakatimizda  asosiy 

makroiqtisodiy  ko‘rsatkichlaming  bajarilishida  ahamiyatli  yutuqlar- 

ga erishilmoqda.

Mamlakatimizda YalMning  nafaqat  miqdoran  о ‘sib  borishi,  bal­

ki  uning  tarkibiy  tuzilmasining  sifat jihatidan  takomillashib  borishi 

ham alohida e ’tiborga molik. Bunda uning o ‘sishiga ta’sir ko‘rsatgan