Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov


yakunlari  va  2017-yilga  m o‘ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet517/1044
Sana13.07.2021
Hajmi18,63 Mb.
#118064
1   ...   513   514   515   516   517   518   519   520   ...   1044
Bog'liq
83iqtisodiyotnazariyasixodiyevbyshodmonovshshpdf

yakunlari  va  2017-yilga  m o‘ljallangan  iqtisodiy  dasturning  eng  muhim 

ustuvor  yo'nalishlariga  bag'ishlangan  Vazirlar Mahkamasining  kengaytirilgan 

majlisidagi ma’ruzasi. Xalq so‘zi 2017-yil  16-yanvar.

365


ko‘rinishlari fermer va dehqon xo‘jaligi shakllarida bo‘lib, ulardagi ish­

lab chiqarish jarayonlari turli iqlim va tuproq sharoitlarida olib boriladi.

Shunga  binoan  qishloq xo‘jaligida  kapitalning  tarkibida  turli  in- 

shootlar,  binolar,  uzatma  mexanizmlar  va  boshqalaming  hissasi 

ko‘proq.  Qishloq  xo‘jaligida  takror  ishlab  chiqarishni  amalga  oshi- 

rishda aylanma kapital ham qatnashadi. Qishloq xo‘jaligi korxonalari- 

da aylanma kapital quyidagilardan tashkil topadi: yosh va boquvdagi 

hayvonlar, yem-xashak, urug‘lik fondlari, kimyoviy o‘g‘itlar, xizmat 

muddati  bir yildan  kam  bo‘lgan  turli  xil  ishlab  chiqarish  vositalari

-   inventarlar,  yoqilg‘i  va  moylash  materiallari  hamda  shu  kabilar. 

Ishlab  chiqarish  jarayoni  qishloq  xo‘jaligida  aylanma  kapitalning 

ko‘pgina qismi hali tugallanmagan ishlab chiqarish shaklida boiadi. 

Qishloq  xo‘jalik mahsulotlarini  ishlab  chiqarish va ulami  sotish ja­

rayonida  kapital  boshqa  tarmoqlardagidek  doiraviy  aylanib  turadi, 

ya’ni  pul  shaklidan  ishlab  chiqarish  shakliga,  undan  tovar  shakliga 

o‘tib, yana pul shakliga qaytib keladi.  Shuni ham ta’kidlash kerakki, 

qishloq xo'jaligida ishlab chiqarilgan mahsulotlaming miqdori yeming 

hosildorligi,  uning  sifatiga  bevosita  bogliq  boiadi.  yeming  tabiiy, 

biologik, iqtisodiy va texnikaviy sharoitlarini yaxshilash ham qishloq 

xo‘jaligida mavjud boigan kapitalning doiraviy aylanishiga bevosita 

ta’sir ko‘rsatadi.  Shuning uchun bu omillardan tolaroq foydalanish 

har bir xo‘jalikning muhim vazifasidir. Tabiiy omillar qishloq xo‘jalik 

mahsulotining bevosita ko‘payishiga ta’sir yetsa ham,  mahsulotning 

qiymatini  oshirmaydi,  ya’ni  qiymat  yarata  olmaydi.  Ishlab  chiqarish 

tabiiy  sharoitlar  bilan  bogliq  bolganligi  uchun  ham  bu  yerda  ish 

davri va umumiy ishlab chiqarish vaqti о‘rtasidagi muddat sanoatga 

nisbatan  birmuncha  uzoqroq  boiadi.  Masalan,  qishloq  xo‘jaligida 

turli ekinlami ekib bolingandan to hosil yiglshtirib olinguncha ish­

lab chiqarish vaqti davom etadi. Ish davri esa shu vaqt ichida qishloq 

xo‘jalik ekinlari mehnat ta’sirida boigan kunlar hisoblanadi.

Qishloq  xo‘jaligida ishlab  chiqarish jarayoni mavsumiyligi  bilan 

xususiyatlidir.  Bu  hoi  qishloq  xo‘jaligida  mavjud  boigan  mehnat 

vositalaridan,  ya’ni  kombayn,  turli  ekish  asboblari  va  shu  kabilar- 

dan  foydalanish  vaqtiga  bevosita  ta’sir  o‘tkazadi.  Boshqacha  qilib 

aytganda,  bu  mehnat  vositalaridan  yilning  ma’lum  muddatlarida-

366



gina  foydalaniladi,  qolgan  vaqtda  esa  ular  bekor  turadi.  Masalan, 

seyalkadan ekish davomida  foydalanilsa,  g‘alla  o‘rish kombaynlari, 

paxta  terish  mashinalari  esa yiliga  20-30  kun yig‘im-terim paytida 

ishlatiladi, xolos. Shuning uchun ham qishloq xo‘jaligida mehnatning 

kapital  va  energiya bilan  qurollanish  darajasi  moddiy  ishlab  chiqa­

rishning boshqa tarmoqlariga nisbatan yuqori bo‘lishini taqozo qiladi, 

lekin bu yerda asosiy va aylanma kapital harakati  sustroq.  Bulardan 

tashqari qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi va mehnat jarayonlarining 

mavsumiyligi sababli yil davomida aylanma mablag1 laming sarfi bir 

me’yorda bolmaydi.  Qish va yoz mavsumlarida xarajat qilinadigan 

aylanma mablag4 lar tarkibida birmuncha tafovutlar mavjud. Masalan, 

qish  mavsumida  aylanma  mablag4laming  ko4pgina  qismi  (urug4lik, 

yem-xashak,  turli  ozuqalar)  ishlab  chiqarish  ehtiyot  qismi  shaklida 

turadi,  yoz  faslida  esa  tugallanmagan  ishlab  chiqarish,  texnikaning 

butlash  qismlari,  nefit  mahsulotlari  va  shu  kabilaming  hissasi  ortib 

boradi. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini tashkil qilishda yuqorida 

sanab  o‘tilgan xususiyatlami hisobga olib,  ishni  tashkil  qilish uning 

samaradorligini  ta’minlashda  muhim  ahamiyatga  egadir.  Bizning 

mamlakatimizda  aholining  nisbatan  zichligi  va  qishloq  xo4jaligiga 

yaroqli yerlaming cheklanganligini hisobga olib, yerga xususiy mulk­

chilik joriy qilinmadi, unga davlat mulki saqlanib qoldi. Lekin, bozor 

iqtisodiyoti talablaridan kelib chiqib, oqilona agrar islohotlar amalga 

oshirilmoqda va bu jarayon chuqurlashtirilmoqda.

2015-yilda  qishloq  xo4jaligi  tarmog4ida  muhim  ijobiy  natijalar 

qo4lga kiritildi. Chunki ko4pgina qishloq xo‘jaligi mahsuloti turlarini 

ishlab chiqarish bo4yicha o4sishga erishildi (13.1-jadval).

Jadvaldan  ko4rinadiki,  2015-yilda  2003-yilga  nisbatan  qishloq 

xo‘jaligi mahsulotlari tarkibida kartoshka (323,2%), poliz mahsulot­

lari (306,8%), uzum (393,3%), tuxum (338,5%), go‘sht (217,1%) da­

rajada o‘sgan.

0 ‘zbekistonda  amalga  oshirilgan  agrar  islohotlami  amalga  oshi­

rish,  tarkibiy  o‘zgarishlami  yanada  chuqurlashtirish,  yer  va  suv 

resurslaridan samarali foydalanish natijasida murakkab ob-havo sha­

roitiga qaramasdan, fermer va dehqonlarimizning fidokorona mehnati 

va omilkorligi tufayli 2016-yilda mo‘l hosil yetishtirildi -8,3 million

367



tonnadan ziyod g‘ alia,  3  million tonnadan ortiq paxta 21  mln.  tonna 

meva va sabzavot yetishtirildi86.




Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   513   514   515   516   517   518   519   520   ...   1044




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish