Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Ommaviy  taklif bo‘yicha  narx  o‘zgarishi  quyidagi  miqdoriy 

bog‘liqlikni  aks  ettiradi:  talabga nisbatan tovarlar taklifi  qanchalik 

yuqori bo‘lsa, bozor narxi darajasi shunchalik past bo‘ladi va aksin­

cha, taklif kamayishi bilan narx oshib boradi (9.5-rasm).

263

---

T aklif miqdori

9.5-rasm.  Taklif bo ‘yicha narx egri chizig‘i

Rasmdan  ko‘rinadiki,  tik  o‘qda  muayyan tovarlar taklifi  hajmi­

ning  ko‘payib  borishi,  yotiq  o‘qda  esa  mahsulot birligiga  bo‘lgan 

narx  darajasining  oshib borishi  aks  ettirilgan.  Taklif bo‘yicha narx 

egri  chizig‘i  (R

j

R2)  bozor  narxining  tovarlar  ommaviy  taklifiga 

bog‘liqligini ifodalaydi.

Monopolistlar mahsulotlaming sun’iy taqchilligini vujudga kelti­

rish maqsadida o‘z tovarlarining sotish hajmini ataylab qisqartiradi- 

lar. Bozorda tovarlaming yetishmasligi monopol yuqori narxlaming 

o‘sishiga olib keladi.

Monopoliyalar narxni oshirishning har bir yangi j arayonida tovar- 

larni  ishlab  chiqarish  va  sotish  hajmini  qisqartirishdan  ko‘rilgan 

zarami hisobga oladi.  Daromaddan bunday yo‘qotishlaming  oldini 

olish maqsadida ular yangi narxlarni yanada yuqori darajada belgi- 

laydilar. Shu bilan bir vaqtda monopoliyalar mahsulotlaming qisqar- 

gan hajmini sotishdan olingan tushum yo‘l qo‘yilgan yo‘qotishni qop- 

lashi  hamda  daromad  miqdorining  o‘sishini  ta’minlashini  nazorat 

qilib turadilar.

264

---