Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

ro  valyuta  fondi  (XVF)  va  Xalqaro  ta’mirlash  va  rivojlantirish 

banki  (XTRB)  tashkil  topdi.  Hozirgi  davrda  ham  ulaming  ikkalasi 

muhim  xalqaro  tashkilot  hisoblanib,  jahon  savdosi,  xalqaro  kredit

700

---

va  valyuta  munosabatlari  sohalarini  davlatlararo  tartibga  solishning 

tartib-qoidalarini  aniqlab  beradi.  Urushdan  keyingi  davrda  tuzilgan 

Tariflar va savdo bo‘yicha bosh  kelishuv  (TSBK), Yevropa  iqti­

sodiy  hamkorlik  tashkiloti  (EIHT),  NATOning  iqtisodiy  masa- 

lalarni uyg‘unlashtiruvchi komiteti (IMUK) xalqaro iqtisodiy mu- 

nosabatlarni erkinlashtirish davriga to‘g ‘ri keldi.

Jahon  savdosini  erkinlashtirish  ko‘p  tomonlama  shartnoma  aso- 

sida  harakat  qiluvchi,  xalqaro  savdo  tartib-qoidalarini  qayd  qiluv- 

chi,  1948-yilning  1-yanvaridan  buyon  Tariflar  va  savdo  bo‘yicha 

bosh kelishuv (TSBK) nomi bilan faoliyat ko‘rsatib,  1995-yil  1-yan- 

vardan Jahon savdo tashkiloti (JST) deb yuritiluvchi xalqaro tashkilot 

doirasidagi  faoliyat  bilan  bog‘liq.  Hozirgi  davrda  JST jahon  savdo 

aylanmasining  4/5  qismidan  ko‘prog‘ini  tartibga  soladi.  JST  milliy 

va mintaqaviy  darajada  vaqti-vaqti bilan  kuchayib  boruvchi protek- 

sionizmga qarshi turadi, milliy manfaatlami o‘zaro kelishtirishga yor- 

dam beradi. Uning faoliyati savdoda kamsitmaslik,  savdoda tarifli va 

tarifsiz  cheklashlami  aniqlashda  teng  asosda  maslahatlashish  kabi 

tamoyillarga  asoslanadi.  JST  faoliyatining  asosiy  shakli  qatnashuv- 

chi  tomonlarining  ko‘p  tomonlama  savdo  muzokaralarini  o‘tkazish 

hisoblanadi. Ammo jahon savdosi raqobat kurashi asosida boradi, shu 

sababli o‘zaro maqbul qarorlarni qidirib topishga va savdoni xalqaro 

darajada tartibga solishga ko‘plab qiyinchiliklar bilan erishiladi.

Xalqaro  iqtisodiy  munosabatlaming  yana  bir  ahamiyatga  molik 

sohasi -  bu valyuta-moliya sohasidir. Xalqaro moliyaviy munosabat- 

lami  uyg‘unlashtirish  XVF,  XTRB,  Iqtisodiy  hamkorlik  va  rivoj-