Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Natural  daromad  mehnat  haqi  hisobiga  olinadigan  va  uy 

xo‘jaliklarining o‘z iste’mollari uchun ishlab chiqargan mahsulotlari- 

dan iborat bo‘ladi.

Aholi  daromadlari  darajasiga baho berish uchun nominal  va real 

daromad tushunchalaridan foydalaniladi.

Nominal daromad -  aholi tomonidan  ma’lum vaqt oralig‘ida 

olingan daromadlarining pul ko‘rinishidagi miqdori.

179 Manba: 0 ‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari

663

---

Real  daromad  -   narx  darajasi  o‘zgarishini  hisobga  olib, 

aholining  ixtiyorida  bo(lgan  daromadga  sotib  olish  mumkin 

boigan  tovar  va  xizmatlar  miqdori.  Y a’ni,  real  daromad  aho­

lining ixtiyorida bo‘lgan daromadning xarid quvvatini bildiradi.

Aholining  nominal  pul  daromadlari  turli  manbalar  hisobiga 

shakllanib, ulardan asosiylari quyidagilar hisoblanadi:

a) ishlab chiqarish omillari hisobiga olinadigan daromad;

b) davlat yordam dasturlari bo‘yicha to‘lov va imtiyozlar shak- 

lidagi pul tushumlari;

v) moliya-kredit tizimi orqali olinadigan pud daromadlari.

Mamlakatimiz  iqtisodiyotini  modemizatsiya  qilish  sharoitida 

aholi  daromadlari  tarkibida  qator  o‘zgarishlar  sodir  bo‘ldi.  Bi- 

rinchidan,  daromad  shakllari  o‘zgardi,  ya’ni  uning  an’anaviy 

turlari  (ish  haqi,  pensiya,  nafaqa,  stipendiya)  qatoriga  mutlaqo 

yangilari  -   tadbirkorlik  faoliyatidan,  (ko‘chmas)  mulkdan,  qim­

matli  qog‘ozlardan,  chet  el  valyutasidan  keladigan  daromadlar 

qo‘shildi.  Ikkinchidan,  daromadlaming tarkibiy qismlari miqdor 

va  sifat jihatidan  o‘zgardi,  bu  borada  fuqaro  ixtiyoridagi  haqiqiy 

daromadlar,  to‘planish va  ajralish koeffitsienti,  daromad tanqisli- 

gi, tirikchilik minimumi, qashshoqlik darajasi, oila pul daromadlari- 

ning xarid qobiliyati kabi tushuncha va kategoriyalar paydo bo‘ldi. 

Uchinchidan,  daromadlardan  foydalanishning  yangi  yo‘nalishi 

paydo  bo‘ldi:  majburiy  to‘lovlar  va  badallar,  chet  el  valyutasi, 

qimmatli qog‘ozlar va shaxsiy mulkni sotib olish uchun xarajatlar, 

tijorat banklariga qo‘yilrtialar shular jumlasidandir.

Respublikamiz  iqtisodiyotining  yanada  rivojlanib  borishi  va 

aholining  turli  faoliyat  turlari  bilan  shug‘ullanishiga  keng  yo‘l 

ochib berilganligit sababli aholining pul daromadlari yildan-yilga 

oshib  bormoqda (24.2-rasm).

“2015-yilda  iqtisodiyotimizni  yuqori  sur’atlar  bilan  barqa­

ror  rivojlantirishga  erishganimiz  aholi  daromadlarini  yanada