Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

155 

0 ‘zbekiston 

Respublikasi 

Prezidentining 

“2017-2021 -yillarda 

O'zbekistonni  rivoj lantirishning  ustuvor  y o ‘nalishi  bo‘yicha  harakatlar 

strategiyasi” to‘g‘risidagi Farmoni. 2017-yil 7-fevral.

579

---

day mamlakatda doimiy ravishda ma’lum darajada ishsizlik mavjud 

bo‘ladi. Umuman olganda, mehnatga layoqatli bo‘lib, ishlashni xoh- 

lagan, lekin ish bilan ta’minlanmaganlar ishsizlar deyiladi. Namoyon 

bo‘lish xususiyati va vujudga kelish sabablariga ko‘ra ishsizlik frik­

sion,  tarkibiy,  siklik,  institutsional,  texnologik,  hududiy, yashirin va 

turg‘un ishsizlik turlariga bo‘linadi.

5.  «To‘la bandlik» tushunchasi iqtisodiyotda ishsizlikning mutlaq 

mavjud bo‘lmasligini bildirmaydi. Chunki, friksion va tarkibiy ishsiz­

likning  bo'lishi  tabiiy  hisoblanadi,  shu  sababli  to‘la  bandlik  ishchi 

kuchining  100 foizdan kam qismini tashkil  qiluvchi miqdor sifatida 

aniqlanadi. Aniqroq aytganda, to‘la bandlik sharoitida ishsizlik dara­

jasi friksion va tarkibiy ishsizlar soniga teng bo‘ladi.  Siklik ishsizlik 

nolga  teng  bo‘lganda  to‘la bandlik  sharoitidagi  ishsizlik  darajasiga 

erishiladi.  To‘la bandlik  sharoitidagi  ishsizlik darajasi  ishsizlikning 

tabiiy darajasi deb ataladi.

6. Ishsizlikning iqtisodiy oqibatlari uning ta’sirida ishlab chiqaril- 

may qolgan mahsulot hajmi  orqali baholanadi.  Iqtisodiyot ishlashni 

xohlagan va ishlay oladigan barcha uchun yetarli miqdorda ish joyla- 

rini yaratish holatiga ega bo‘lmasa mahsulot ishlab chiqarish poten­

sial imkoniyatining bir qismi yo‘qotiladi.  Iqtisodiy adabiyotlarda bu 

yo‘qotish yalpi ichki mahsulot (YalM) hajmining orqada qolishi sifa­

tida aniqlanadi  hamda u haqiqiy YalMning potensial YalMdan kam 

bo‘lgan hajmi  sifatida ko‘rinadi.  Ishsizlik darajasi  qanchalik yuqori 

bo‘lsa, YalM hajmining orqada qolishi shunchalik katta bo‘ladi.

Asosiy tayanch tushunchalar

Ishchi kuchi -  insonning mehnatga bo‘lgan aqliy va jismoniy qo- 

biliyatlarining yig‘indisi.

Ishchi kuchini takror hosil qilish -  insonning mehnatga bo‘lgan 

jismoniy  kuchlari  va  aqliy  qobiliyatlarini  uzluksiz  qayta  tiklash  va 

ta’minlab turish, ulaming mehnat malakasini muttasil yangilab va oshi­

rib borish, umumiy bilim va kasbiy darajasi o‘sishini ta’minlash, katta 

yoshli ishchilar о‘mini bosadigan yosh ishchilar avlodini yetishtirish 

jarayoni.