Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Ishchi kuchi tovarining nafliligi uning mehnat qilish jarayonida 

o‘z qiymatidan ortiqcha, ya’ni qo‘shimcha mahsulot qiymatini yara­

tib,  kapital  egasining  foyda  olishga  bo‘lgan  ehtiyoj ini  qondirish 

layoqati orqali namoyon bo‘ladi.

Ishchi kuchi bozori tovar va kapitallar bozori bilan birgalikda bo­

zor xo‘jaligining iqtisodiy tizimini tashkil etadi. Umumiqtisodiy bozor 

mexanizmining tarkibiy qismi hisoblangan ishchi kuchi bozori talab 

va taklif qonuniga muvofiq  iqtisodiyot tarmoq va  sohalari bo‘yicha 

ishchi kuchi resurslarini taqsimlash va qayta taqsimlash vazifasini ba­

jaradi. Bunda ishchi kuchi bozori subyektlarining sifat jihatidan farq 

qiluvchi  manfaatlarini  o‘zaro uyg‘unlashtirish va bog‘lashni  qiymat 

tamoyillari asosida shakllantiriladi. Shunga ko‘ra, ishchi kuchi bozori 

o‘zining maxsus tovari -  ishchi kuchi xususiyatlaridan kelib chiqqan 

holda o‘ziga xos o‘rin tutadi. Ishchi kuchining bu bozordagi harakati 

esa bir qator ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlarga ega bo‘ladi.  Birinchi- 

dan, ishchi kuchi bozori ikki mustaqil subyekt -  kapital egasi va ish­

chi kuchi egasi manfaatlarining to‘qnashib,  o‘zaro kelishadigan mu­

nosabatlari hisoblanadi. Ulami bozorga o‘zaro qarama-qarshi istak va 

maqsadlar yetaklaydi, ya’ni ulaming biri ishchi kuchini sotib, daromad 

olishni istasa, boshqa biri uni xarid qilib, ishlatib foyda ko‘rishni istay- 

di. Ular o‘rtasidagi savdo bitimi ishchi kuchi egasining o‘zi bo‘yicha 

emas, balki uning mehnat qilish layoqati, undan foydalanish shartlari 

va  davomiyligi  bo‘yicha  boradi.  Bitim  natijasi  bo‘lib  kapital  egasi 

tomonidan  sotib  olingan  ishchi  kuchi  evaziga to‘lanadigan  ish  haqi 

miqdori  hisoblanadi.  Ikkinchidan,  boshqa  har  qanday tovar bozor­

larida bo‘lgani singari, ishchi kuchi bozorida ham ishchilar o‘rtasida 

bo‘sh ishchi o‘mini egallash borasida raqobat kurashi vujudga keladi.