Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Xulosalar

1.  Milliy iqtisodiyotda YalMning asosiy qismi yangidan vujudga 

keltirilgan mahsulot, uning sotilgandan keyingi puldagi ifodasi milliy 

daromad iste’mol va jamg‘arma maqsadlarida sarflanadi.

2. Keng ma’noda iste’mol jamiyat iqtisodiy ehtiyojlarini qondirish 

jarayonida  ishlab  chiqarilgan  tovar  va  xizmatlardan  foydalanishni 

bildirib, unumli va shaxsiy iste’molga ajraladi.

3. Jamg‘arma -  bu aholi, korxona (firma) va davlat joriy daromad- 

larining  kelajakdagi  ehtiyojlarini  qondirish  va  foizli  daromad  olish 

maqsadlarida to‘planib borishi. Uning hajmi uy xo‘jaliklari daromadi- 

dan iste’mol sarflarini ayirib tashlash yo‘li bilan aniqlanadi.

4.  Iste’mol  va jamg‘arma hajmi  hamda unga  ta’sir  ko‘rsatuvchi 

omilar o‘rtasidagi bog‘liqlik iste’mol va jamg‘arma funksiyasi deyila­

di. Bu funksiyalami bayon etishda klassik iqtisodchilar va keynschi- 

laming nuqtai  nazarlari  farqlanadi.  Klassik iqtisodchilaming  fikriga 

ko‘ra,  jamg‘arma  banklaming  real  foiz  stavkasi  qanchalik  yuqori 

bo‘lsa, ulaming qiziqishlari shu qadar kuchli bo‘ladi. J.M.Keyns klas­

sik  iqtisodchilaming  bu fikrlariga  qarshi  chiqib,  uy  xo‘jaliklarining 

iste’mol sarflari real foiz stavkasiga u qadar bog‘liq emasligini, kishi­

lar uchun hamma vaqt joriy iste’molning kelgusidagi iste’moldan af- 

zalligini ta’kidlaydi. U iste’mol sarflari darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi 

asosiy omil sifatida uy xo‘jaliklarining joriy daromadlarini ko‘rsatadi.

5.  Iste’molchilaming  daromadlari  o‘sib  borgan  sari  ulaming 

jamg‘arishga bo‘lgan moyilliklari shunchalik oshib boradi.

6. Amalda jamg‘arish kapital mablag‘lar yoki  investitsion  sarflar 

shaklida yuzaga chiqib,  u yangi  asosiy kapitalni hosil  qilish,  ishlab 

turganlarini kengaytirish, rekonstruksiyalash va yangilashga qilinadi­

gan xarajatlami ifodalaydi.

7.  Jamg‘arish  summasi  milliy  daromadning  bir  qismini  tashkil 

etadi va shu sababli milliy daromad hajmi ko‘payishini belgilaydigan

465

---

omillar  jamg‘arish  miqdorini  ham  belgilab  beradi.  Bu  omillardan 

asosiysi qoilaniladigan resurslar massasi va ulaming unumdorligidir.

8. Investitsiyalar -  asosiy va aylanma kapitalni ko‘paytirishga, ish­

lab chiqarish quwatlarini kengaytirishgapul shaklidagi qo‘yilmadir. U 

pul mablagiari, bank kreditlari, aksiya va boshqa qimmatli qog‘ozlar 

ko‘rinishida amalga oshiriladi.  Pul mablagiari ko‘rinishidagi  inves­

titsiya  nominal  investitsiya,  ana  shu  pul  mablagiariga  sotib  olish 

mumkin boigan investitsion resurslar real investitsiya deyiladi.

9.  Investitsiyalarga  sarflar  darajasini  ikkita  asosiy  omil  belgilab 

beradi:  1) investitsiya sarflaridan kutilayotgan foyda normasi; 2) foiz 

stavkasi.

10.  Statistik  maiumotlar  dinamikasi  nushdan  dalolat  beradiki, 

mamlakatimiz iqtisodiyotiga sarflanayotgan investitsiyalar hajmi yil- 

dan-yilga о‘sib borish tendensiyasiga ega.