Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Korxona pul daromadlaridan barcha xarajatlar chiqarib tash- 

langandan keyin qolgan  qismi foyda deb yuritiladi.  Ayrim adabi­

yotlarda bu iqtisodiy foyda deb ham yuritiladi.

330

---

Bizning  misolimizdagi  korxonada  «А»  mahsulotni  ishlab  chiqar­

ishning  bir oylik xarajatlari  60  mln.  so‘mni  tashkil  etgan bo‘lsin.  U 

holda,  korxonaning  bir  oylik  foydasi  40  mln.  so‘m  (100  mln.  -   60 

mln.) ga teng bo‘ladi.

Foydaning tarkib topishi ikki bosqichdan o‘tadi: 

birinchi bosqichda  foyda ishlab  chiqarish jarayonida yangi  qiy­

matning yaratilish chog‘ida vujudga keladi. Yangidan Yaratilgan qi­

ymat tarkibidagi qo‘shimcha mahsulot foydaning asosiy manbai hiso­

blanadi, biroq u hali aniq foyda shaklida namoyon bo‘lmaydi;

ikkinchi bosqichda  ishlab  chiqarish jarayonida Yaratilgan foyda 

tovarlami  sotilgandan  so‘ng  olingan  pul  daromadi  bilan  xaraj atlar- 

ning farqi ko‘rinishida to‘liq namoyon bo‘ladi. Demak, tovar va xiz­

matlar sotilganda ulaming umumiy qiymati pul daromadlariga, undagi 

qo‘shimcha mahsulot esa foydaga aylanadi. Bundan ko‘rinib turibdiki, 

foydaning  haqiqiy  manbai  qo‘shimcha  mahsulotdir.  Odatda  ishlab 

chiqarish  sohasidagi  yirik  korxonalar  tovarlami  katta  hajmda  ish­

lab  chiqarib, ulami savdo vositachilariga ulgurji narxlarda sotadilar. 

Shunga ko‘ra, ular tovaming ulguiji narxi uning tannarxidan yuqori 

bo‘lgan taqdirda foyda oladilar. Demak, ishlab chiqaruvchi foydasi