Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

nazorat  qilish  vazifasi 

bozordagi  ba’zi 

ishtirokchilaming boshqa bir ishtirokchilar ustidan monopolistik hukm- 

ronlik o‘matishiga yo‘l qo‘ymaslikka yo‘naltiriladi.

Raqobat  kurashining  mazmuni  to‘g ‘risida  to‘laroq  tushunchaga 

ega bo‘lish uchun uning asosiy shakllari va belgilarini ко‘rib chiqish 

zarur. 

0 ‘z miqyosiga ko‘ra 

raqobat ikki turga -  tarmoq ichidagi va 

tarmoqlararo raqobatga bo‘linadi.

Tarmoq ichidagi raqobat tovar ishlab chiqarish va sotishning 

qulayroq sharoitiga ega boyish, yuqori foyda olish uchun bir tar­

moq korxonalari o‘rtasida boradi. 

Har bir tarmoqdagi mavjud kor- 

xonalarda ishlayotgan  ishchilaming malakasi,  ulaming texnika bilan 

ta’minlanish  va  mehnat  unumdorligi  darajalari  turlicha  bo‘lganligi 

sababli, ushbu korxonalarda ishlab chiqarilgan tovarlaming individu­

al (alohida) qiymati bir xil bo‘lmaydi.

Tarmoq ichidagi raqobat tovarlaming ijtimoiy qiymatini, boshqacha 

aytganda, bozor qiymatini aniqlaydi va belgilaydi. Bu qiymat, odatda, 

o‘rtacha sharoitda ishlab chiqarilgan va muayyan tarmoq tovarlarining 

ahamiyatli qismini tashkil etadigan tovarlaming qiymatiga mos keladi.

225

---

Tarmoq  ichidagi  raqobat  natijasida  texnika  darajasi  va  mehnat 

unum-dorligi  yuqori  b o ig an   korxonalar  qo'shimcha  foyda  oladilar 

va aksincha,  texnika jihatdan nochor korxonalar  esa ishlab  chiqaril­

gan tovar qiymatining bir qismini yo‘qotadilar va zarar ko‘radilar.