Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

K U  = M / K

; 

K U  = YAD IК

; 

K U  = F / K .

Samaradorlikni  aniqlashda  bu  ko‘rsatkichlardan  tashqari  mah­

sulotning  mehnat  sig‘imi,  material  sig‘imi,  energiya  sig‘imi  degan 

ko‘rsatkichlar  ham  qo‘llanilib,  ular  ishlab  chiqarilayotgan  mahsu­

lotning har bir birligini yaratish uchun ketgan,  yoki  ishlab  chiqarish 

uchun zarur bo‘lgan mehnat, energiya va moddiy ashyolar miqdorini 

ifodalaydi. Bu ko ‘rsatkichlaming har biri ishlab chiqarishda qatnash­

gan turli omillar samaradorligini ifodalab, bir-biri bilan chambarchars 

bog‘liq va bir-birini to ‘ldiradi.

76

---

Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun unga ta’sir qiladi-' 

gan  omillami  ham  bilish  zarurdir.  Ishlab  chiqarish  samaradorligini 

oshirishga bir qancha omillar ta’sir qiladi:

1)  fan-texnika  taraqqiyotni  tezlashtirish,  energiyalaming  xom­

ashyo  va  materiallarning  yangi  turlarini  topish va uning  natijalarini 

tezlik bilan ishlab chiqarishda qo‘llash;

2) tabiiy va iqtisodiy omillami hisobga olib ishlab chiqarishni rat- 

sional joylashtirish, ixtisoslashtirish va kooperatsiyalash;

3)  iqtisodiyotda  tarkibiy  o ‘zgarishlami  amalga  oshirish  va  uning 

tashkiliy bo‘g ‘inlarini o ‘zgartirish;

4)  ishlab  chiqaruvchilami  moddiy  va  m a’naviy  jihatdan 

rag‘batlantirib, ulaming faolligini oshirish;

5) mavjud tabiiy,  moddiy va mehnat resurslaridan  oqilona,  tejab- 

tergab foydalanish, yangi,  arzon,  sifatli xomashyo va energiya turla­

rini, ekinlaming yangi hosildor navlarini, chorva mollarining mahsul- 

dor zotlarini topib, ishlab chiqarishga joriy qilish;

6) kishilaming bilim saviyasini,  malakasini  oshirish,  yetuk ishchi 

va mutaxassislar tayyorlash.

Bular ichida fan-texnika taraqqiyoti natijalarini ishlab chiqarishda 

qo‘llash,  hamma  ishga  innovatsion  yondashish  omili  hozirgi  kunda 

respublikamiz  uchun  dolzarb  va  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Fan- 

texnika  taraqqiyotining  evolyusion  va  revolyusion  shakllari  farqla- 

nadi.  Evolyutsion  shaklda  rivojlanish  deganda,  FTTning  mavjud 

texnologiyasi asosida, mashinalar va uskunalar qisman modemizatsi- 

yalash  asosida  rivojlanishi  tushuniladi.  Revolyutsion  shaklda  rivoj- 

lanishi  deganda  esa,  fan-texnikaning bir  qancha  sohalarida birdaniga 

katta  o‘zgarishlar  bo‘lib,  texnikaning  eng  so‘nggi  yangiliklarini, 

avlodlarini  ishlab  chiqarishda  qoilash,  prinsipial  yangi  texnologik 

tizimga o‘tish tushuniladi. Fan-texnika taraqqiyotining keyingi shakl- 

lda  rivojlanishi  yuksak  samara  beradi.  Shuning  uchun  ham  ayrim 

me’yoriy  hujjatlarda  va  mamlakatimiz  Prezidenti  Sh.Mirziyoyev 

m a’ruzalarida iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini hozirgi zamon fan 

va texnikasining eng yangi yutuqlari asosida tayyorlangan texnika va 

texnologiyalar  bilan  qayta  qurollantirish  lozimligini  ta’kidlamoqda. 

Jumladan,  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017-yil  7-fev-

77

---

raldagi  “0 ‘zbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo‘yicha 

harakatlar  strategiyasi  to‘g‘risida”gi  Farmonida  “ishlab  chiqarishni 

modemizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash, ishlab 

chiqarish,  transport-kommunikatsiya  va  ijtimoiy  infratuzilma  loyi- 

halarini  amalga oshirishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini olib 

borish” vazifasi qo‘yilgan.