Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Xalqaro  mehnat taqsimoti alohida  mamlakatlarning tovar va 

xizmatlarning  ma’lum  turlarini  ishlab  chiqarish  bo ‘ vie ha  ixti- 

soslashuvini  ifodalaydi.  Alohida  mamlakatlarning  bunday  ixtisos- 

lashuvi mahsulotlari ustun darajada eksportga yo‘naltirilgan xalqaro 

ixtisoslashgan tarmoqlaming shakllanishiga olib keladi.

Dastlabki  vaqtlarda  xalqaro  mehnat  taqsimotining  rivojlanishi 

asosan  tabiiy  sharoitlardagi  tafovutlarga  asoslangan  edi.  Binobarin,

690

---

faqat  sanoat  to‘ntarishidan  keyin,  ya’ni  ishlab  chiqaruvchi  kuchlar 

baynalminal xususiyat kasb etib, milliy xo‘jaliklar doirasidan tashqa- 

riga o‘sib chiqa boshlagach, ulaming negizida barqaror mehnat taqsi- 

moti  va jahon  bozori  tarkib  topadi.  Hozirgi  vaqtda  xalqaro  mehnat 

taqsimoti  turli  ijtimoiy  tizimlami  o ‘z  ichiga  oluvchi  umumjahon 

xo‘jaligi doirasida rivojlanmoqda.

Xalqaro  mehnat  taqsimoti  va  ayirboshlashda  qatnashayotgan 

mamlakatlar  bir  xil  sharoitda  emas.  Bu  hoi  ulaming  turli  geografik 

ahvoli,  tabiiy  resurslarining  tarkibi  va  miqdori,  rivojlanish  ko‘lami, 

darajasi va iqtisodiyotining tuzilishi, ichki bozoming hajmi bilan bel- 

gilanadi.

Ana shu farqlar sababli ayrim mamlakatlarda bir xil tovarlami ish­

lab  chiqarishdagi  xarajatlar  darajasi  ham  turlicha  bo‘ladi.  Shuning 

uchun har bir mamlakat o‘zi nisbatan qulayroq,  kamroq xarajat bilan 

ishlab  chiqaradigan tovarlami boshqa mamlakatlarga sotishga harakat 

qiladi. Aksincha, ishlab chiqarish nisbatan ko‘proq xarajat talab qiladi- 

gan yoki tabiiy va boshqa sharoitlarga ko‘ra umuman ishlab  chiqarib 

bo‘lmaydigan tovarlami jahon bozoridan sotib olishga intiladi.

Tovarlar mamlakatlar o ‘rtasida jahon narxlari asosida ayirboshla- 

nadi. Ular baynalminal qiymatga asoslanadi. Buning ma’nosi shuki,