Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Iqtisodiy  o‘sishning  intensiv  turi  sharoitida  mahsulot  ishlab 

chiqarish miqyosiaiittl keftgaytirishga ishlab chiqarish omillarini 

sifat jihatidan  takomillashtirish,  yanada  ilg‘or  ishlab  chiqarish 

Vositalarini va yangi texnikani q 

oshirish, shuningdek, mavjud ishlab chiqarish potensialidan yax- 

shiroq foydalanish yo‘li bilan erish№di> Intensiv yo‘l ishlab chiqa­

rishga jalb  etilgan resurslarning har bir birligidan olinadigan  sama- 

raning, pirovard mahsulot miqdorining o ‘sishida, mahsulot sifatining 

oshishida o‘z ifodasini topadi.

Real  hayotda  ekstensiv  va  intensiv  omillar  sof holda,  alohida- 

alohida mavjud bo‘lmaydi, balki muayyan uyg‘unlikda, bir-biri bilan 

qo‘shilgan tarzda bo‘ladi.  Shu  sababli ko‘proq ustuvor ekstensiv va 

ustuvor intensiv iqtisodiy o‘sish turlari haqida so‘z yuritiladi.

Iqtisodiy о ‘ sishning alohida tomonlarini tavsiflovchi ко ‘rsatkichlari 

ham  mavjud  bo‘lib,  ulardan  asosiylari  ishlab  chiqaruvchi  kuchlar 

rivojlanish  darajasi,  mehnat  unumdorligining  o‘sishi  va  ish  vaqtini 

tejash, shaxsiy daromad va foyda massasi, milliy iqtisodiyotning tar­

moq tuzilishi kabilar hisoblanadi.

Ishlab  chiqaruvchi  kuchlar darajasi  quyidagi ko'rsatkichlar bilan 

tavsiflanadi:

488

---

a) ishlab chiqarish vositalarining rivojlanganlik darajasi;

b) xodimning malakasi va tayyorgarlik darajasi;

v) ishlab chiqarishning moddiy va shaxsiy omili o‘rtasidagi nisbat;

g)  mehnat taqsimoti,  ishlab chiqarishning tashkil etilishi,  ixtisos- 

lashtirilishi va kooperatsiyasi.

Iqtisodiy o‘sishningjahonamaliyotida keng qo‘llaniladigan boshqa 

ko‘rsatkichi iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi hisoblanadi. U tarmoqlar 

bo‘yicha hisoblab chiqilgan YalM ko‘rsatkichi asosida tahlil qilinadi. 

Bunda  iqtisodiyotning  yirik  sohalari,  moddiy  va  nomoddiy  ishlab 

chiqarish tarmoqlari o‘rtasidagi nisbat ham o'rganiladi.