Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Differensial renta o ‘zining kelib chiqish sharoitlarga qarab differen­

sial renta I va differensial renta II ga bolinadi.

Differensial  renta  1  yerning  tabiiy  unumdorligi  bilan  bogiiq 

bo‘lgan,  sanoat  markazlariga,  bozorlarga  va  aloqa  yo‘Ilariga 

yaqin  joylashgan  serunum  yer  uchastkalarida  vujudga  keladi. 

Differensial  renta  I  ning  hosil  bo‘lishini  shartli  misol  yordamida 

ko‘rib chiqamiz (13.2-jadval).

13.2-jadval

Differensial renta I ning hosil bo‘lishi__________

Ijtimoiy

O'tta-

ijti-

Yalpi

Mah-

Ijti­

Yalpi

Diffe­

2

ishlab

cha

inoiy

mah­

SlllOt-

moiy

sotil­

rensial

1

chiqa­

foyda

qiymat

sulot

tting

qiymat

gan

renta I

I

rish

(so‘m)

(so‘m)

(ton­

indi­

- b o ­

mah­

(so‘m)

3

t-

xarajat­

na)

vidual

zor

sulot

W

lari

qytnati

narxi

(so‘m)

(so‘m)

(so‘m)

(so‘m)

A

8000

2000

10000

20

500

500

10000

-

В

8000

2000

10000

25

400

500

12500

2500

V

8000

2000

10000

30

333

500

15000

5000

Misolimizdagi  uch xil yer uchastkalaridan olingan mahsulotning 

ijtimoiy  qiymati  bir  xil,  ya’ni  10000  so‘mni  tashkil  qiladi.  Yalpi 

hosildorlik A uchastkasida 20 tonna, В va V uchastkalarda 25 va 30 

tonnani  tashkil  qiladi.  Har  bir  uchastkadan  turlicha  hosil  olingan- 

ligi  tufayli  ularda  yetkazilgan  mahsulotlaming  individual  qiymati 

ham turlicha bo‘lib chiqadi. Ya’ni, A uchastkasida har bir mahsulot 

birligining  qiymati  500  so‘m  boisa,  В  uchastkasida  400  so‘m,  V

372

---

uchastkasida  esa  333  so‘mni  tashkil  qiladi.  Qishloq  xo‘jaligi  mah­

sulotlari sifati yomon uchastkada yetishtirilgan mahsulot narxida so­

tiladi  (misolimizda  500  so‘m).  Natijada  yomon  yer  uchastkasi  (A) 

o‘zimng yakka  ishlab  chiqarish xarajatlarini  qoplash  va  foyda olish 

imkoniga ega bo‘ladi.  0 ‘ftacha (B) va yaxshi (V) yer uchastkalarida 

esa yomon  yer uchastkasi  (A)ga nisbatan  2500  va  5000  so‘m  miq­

dorda qo‘shimcha daromad olinadi. Bu olingan qo‘shimcha daromad 

yeming tabiiy unumdorligi bilan bog‘liq bo‘lgan differensial renta  I 

ni tashkil qiladi.