Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

10.4. Tadbirkorlik kapitali va uning harakat bosqichlari

Tadbirkor  ixtiyorida  bo ‘lib, foyda  olish  maqsadida  ishlatiladi- 

gan  va yollanma mehnat tomonidan  harakatga keltiriladigan  bar­

cha moddiy vositalar, tovarlar va p u l m ablagiari birgalikda tadbir­

korlik kapitali deb ataladi

 

Tadbirkorlik kapitali ishlab chiqarish va 

muomala  jarayonida doimo harakatda bo‘ladi va bu harakat jarayo­

nida bir qator bosqichlami bosib o‘tadi.

70 

0 ‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining  2017-yil 

7-fevraldagi 

“0 ‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategi- 

yasi to‘g‘risida”gi, PF-4947-sonli Farmoni.

295

---

Kapital ikki xil xususiyatga ega bo‘lib, uning qiymati-ko‘pchilikka 

ma’lum  bolganidek,  ushbu  kapitalni  ishlab  chiqarishga  sarflangan 

ijtimoiy  zaruriy  mehnat  sarfidan  iboratdir.  Kapitalning nafliligi  esa 

uning: a) ko‘plab turdagi va miqdordagi naffiliklami (tovar va xizmatlar- 

ni) yaratishda; b) ishchi kuchining ish bilan bandligini ta’minlashda; 

v) qisman qiymatning tashkil topishida, ya’ni shakllanishida; g) eng 

muhimi,  qo‘shimcha mahsulotni yaratishda va o‘zlashtirishda to iiq  

ishtirok yetishi orqali namoyon boiadi.

Kapital  qaysi  sohada  va  qanday  shaklda  amal  qilmasin  hamda 

qanday tarkibiy  qismlardan  iborat bo‘lishidan qat’iy nazar,  u barcha 

ko‘rinishlarda ikki tomonlama xususiyatga ega boiadi va shu xususi- 

yatlaming  birligi  sifatida  amal  qiladi.  Kapitalning  bu  xususiyatlari 

tovardagi  ikki  xil  xususiyatdan  va  uni  keltirib  chiqaruvchi  sabab  -  

tovarda gavdalangan mehnatning ikki yoqlama tavsifidan kelib chiqadi. 

Chunki pul tovar ayirboshlash rivojlanishining mahsuh bo‘lib, tarixiy 

va mantiqiy jihatdan kapitalning boshlang‘ich bo‘g‘ini hisoblanadi.

Tadbirkorlik  kapitali  va uning  harakatidagi  ikki  tomonlama  xu- 

susiyatni quyidagicha ifodalash mumkin (10.2-rasm).