Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

mujassamlashgan  ijtimoiy  mehnat  uning  qiymatini  tashkil  qila­

di. 

Bu  qiymat  tovar  ayirboshlaganda  ko‘rinadi,  shuning  uchun  al­

mashuv  qiymati  (ya’ni  iste’mol  qiymatlarini  ayirboshlash  nisbati)

19 

Tovar qiymatini mehnat bilan aniqlashga yondashuvlarida m a’lum farqlar 

mavjud bo‘lsada, ularga A.Smit,  D.Rikardo,  U.Pefti,  J.S.Mill va boshqa ayrim 

iqtisodchilami, ulaming izdoshlarini kiritish mumkin.

120

---

qiymat  shakli  bo‘lib,  uning  ichki  mazmunini  tashkil  etadi.  Bu  holat 

L.M.Kulikov  tomonidan  qiymat  va  almashuv  qiymatini  tovaming 

alohida asosiy xususiyatlari sifatida ajratilib ko‘rsatilishida namoyon 

bo‘ladi. «Qiymat -  bu tovar ishlab chiqarish va uni sotish (ko‘pincha 

qisqacha  qilib  «ishlab  chiqarish  xarajatlari»  deb  ataydilar)  qan- 

chaga  tushganligi  ifodasidir.  Tovami  ayirboshlaganda  (sotilganda) 

ishlab  chiqaruvchi  (sotuvchi),  tabiiyki,  o‘z  xarajatlarini  qoplashni 

istaydi,  biroq  bozorda  boshqacha  nisbatlar  tarkib  topishi  mum­

kin.  Endi  ulami  boshqa  ko‘rsatkich -   almashuv  qiymati  ifodalaydi. 

Bu  bir  tovar  boshqasiga  ayirboshlanadigan  miqdoriy  nisbatdir»20. 

Tovaming o‘zi esa ikki tomon -  naflilik va qiymatning uzviy birligi- 

dan  iboratdir.  Shu  o‘rinda  ta’kidlash  lozimki,  L.Kulikov  tomonidan 

qiymatga  berilgan  yuqoridagi  ta’rif ba’zi  hollarda  iqtisodchilar  to­

monidan yo‘l qo‘yiladigan yanglish fikrlardan ham holi emas. Ya’ni, 

qiymatning  ishlab  chiqarish  xarajatlari  bilan  ayniylashtirilishini  u 

tomonidan  yo‘l  qo‘yilgan  xatolik  deb  hisoblaymiz.  Aslida,  ishlab 

chiqarish  xarajatlari  qiymatning  bir  qismi  bo‘lib,  aksariyat hollarda 

miqdor jihatidan qiymatdan kam bo‘ladi.

Tovar qiymatining miqdori