Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Resurslar to‘liq band bo‘lganda ishlab chiqarish imkoniyatlari

(shartli raqamlar)__________________

Mahsulot turi

Muqobil variantlar

A

В

С

D

E

Non (mln.  dona)

0

1

2

3

4

Tegirmon (ming dona)

10

9

7

4

0

Ishlab  chiqarish  imkoniyatlari  chegarasi  to‘g‘risida  yaxshiroq 

tasavvurga ega bo‘lish uchun:

birinchidan, iqtisodiyot faqat ikki xil mahsulot -  non va tegirmon 

ishlab  chiqaradi  (bunda  non  iste’mol  tovarlarini,  tegirmon  ishlab 

chiqarish vositalarini bildiradi);

ikkinchidan,  iqtisodiy  resurslar  miqdor  va  sifat  jihatdan 

o‘zgarmaydi;

uchinchidan,  mehnat  unumdorligi  va  texnologiya  doimiy  bo‘lib 

qoladi, deb faraz qilamiz.

Mavjud resurslar cheklanganligi sababli  iqtisodiyotning tegirmon 

va non ishlab chiqarish hajmini birdaniga ko‘paytirib borish imkoni- 

yati cheklangan. Resurslarning cheklanganligi mahsulot ishlab chiqa­

rishning  cheklanganligini  bildiradi.  Bunday  sharoitda  tegirmon  ish­

lab  chiqarishni  har  qanday  ko‘paytirishga  resurslarning  bir  qismini

-  non  ishlab  chiqarishni kamaytirish  orqali  erishadi.  Aksincha,  agar 

non ishlab chiqarishni ko‘paytirish afzal ko‘rinsa, buning uchun zarur 

resurslar faqat tegirmon ishlab chiqarishni qisqartirish hisobiga olini­

shi mumkin.

Jadvalda  jamiyat  tanlashi  mumkin  bo‘lgan  sanoat  tegirmonlari 

va non miqdorining muqobil uyg‘unlashuvi ifodalangan.  A muqobil 

variantga  binoan,  iqtisodiyot  o ‘zining  butun  resurslarini  tegirmon, 

ya’ni  ishlab  chiqarish  vositalarini  ishlab  chiqarishga yo‘naltiradi.  E 

muqobil variantda esa mavjud resurslar to‘lig‘icha non, ya’ni iste’mol 

buyumlari  ishlab  chiqarishda  foydalaniladi.  Jadvaldagi  asosiy  g‘oya 

quyidagicha:  har  qanday vaqt  oralig‘ida  iqtisodiyot to‘la bandlik va 

ishlab  chiqarishning  to‘liq  hajmida  non  mahsulotini  ko‘proq  ishlab

71

---

chiqarishi uchun tegirmonning bir qismidan voz kechishi zarur.  Iqti­

sodiy resurslar kamyob bo‘lganligi  sababli,  iqtisodiyot non va tegir- 

mon ishlab chiqarish hajmini bir vaqtda ko‘paytira olmaydi.

Ishlab chiqarish imkoniyati haqidagi tushunchani chuqurlashtirish 

uchun jadvalda  keltirilgan  ma’lumotlami  rasmda  tasvirlaymiz  (2.7- 

rasm).

0 

1 

2 

3 

4 

Non, m ln dona