Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

unumdorlikning pasayib  borishi qonuni 

degan qonunni 

k ash f qilishgan.  U lam ing  g ‘oyasi b o ‘yicha har bir keyingi  qilin­

gan  xarajat  yoki  omil  oldingisiga  qaraganda kam  samara  beradi 

va oqibatda um um iy o ‘rtacha m ahsulot ham pasayib ketadi.

68

---

2.4-jadval

Qo‘shilgan mahsulot va qo‘shilgan omillar unumdorligi

l-yil

2-yil

So‘nggi

qo‘shilgan

miqdor

Qo‘shilgan 

omillar unum­

dorligi 

АМ/ЛО

Jalb  qilingan  kapital, 

ming so‘m

120

150

30

1

Ishchi  kuchi  (ishchilar 

soni, nafar)

100

120

20

1,5

Olingan 

umumiy 

mahsulot, dona

100

130

30

-

0 ‘rtacha mahsulot:

100

130

30

-

a)  ming so‘m kapitalga, 

dona

0,83

0,87

0,04

-

b)  1  ishchiga, dona

1

1,08

0,08

-

Biroq,  shuni  ta’kidlash  lozimki,  keyingi jalb  qilingan  omil  yoki 

xarajat unumdorligining pasayib borishi  qonuni  har doim ham  amal 

qilavermaydi. Balki u quyidagicha to ‘rt holat mavjud bo‘lgan sharoit- 

dagina amal qilishi mumkin:

1)  ishlab chiqarishning boshqa  omillari  o‘zgarmay  faqat bir omil 

to‘xtovsiz oshirilganda;

2) fan-texnika taraqqiy etmay to‘xtab qolganda yoki uning yangi- 

liklari ishlab chiqarishga jalb qilinmaganda;

3) omillar o‘rtasidagi miqdor va sifat nisbatlari buzilganda;

4) shart-sharoitni hisobga olmasdan xarajatlar xo‘jasizlarcha, ko‘r- 

ko‘rona amalga oshirilganda.

Yuqorida  belgilangandan  boshqa  holatlarda  bu  qonun  amal  qil- 

maydi.