Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

progressiv soliqlar 

deyiladi.

594

---

2.  Daromad  hajmi  o‘sib  borishi  bilan  o‘rtacha  stavkasi  pasayib 

boruvchi soliqlar regressiv soliqlar deyiladi.

3. Daromad hajmi o‘sib borishi bilan o‘rtacha stavkasi o‘zgarishsiz 

qoluvchi soliqlar proporsional soliqlar deyiladi.

21.2-rasm. Progressiv, proporsional va regressiv soliqlaming

 

grafik ko‘rinishi

Soliqlar  amal  qilish  doirasi  (markaziy  va  mahalliy  soliqlar), 

mahsulot  tannarxiga  qo‘shilish usuli  (to‘g‘ri  va  egri  soliqlar)  va 

iqtisodiy mazmuniga qarab ham turkumlanadi.

Soliqlami pasaytirish iqtisodiy yuksalish va davlat daromadla- 

rining o‘sishiga olib kelishini birinchi bo‘lib amerikalik iqtisodchi 

A.  Laffer  asosladi.  A.  Laffeming  mulohazalariga  ko‘ra,  korpo- 

ratsiyalar daromadiga soliqlar stavkasini haddan tashqari oshirish 

ulaming  kapital  qo‘yilmalariga  bo‘lgan  rag‘batini  susaytiradi, 

fan-texnika taraqqiyotini to‘xtatadi, iqtisodiy o‘sishni sekinlashti- 

radi  va  oxir-oqibatda,  davlat  byudjeti  tushumlariga  salbiy  ta’sir 

ko‘rsatadi.

Davlat  byudjetining  daromadlari  va  soliq  stavkasi  o‘sishi 

o‘rtasidagi  bog‘liqlikning  grafikda  tasvirlanishi  «Laffer  egri 

chizig‘i» nomini oldi (21.3-rasm).

595

---