Toshkent davlat yuridik universiteti xalqaro tashkilotlar huquqi

Xalqaro hukumatlararo tashkilotlar 
– muayyan maqsadlarni 
amalga oshirish uchun xalqaro hukumatlararo shartnoma asosida 
ta'sis etilgan, doimiy faoliyat olib boruvchi organlar tizimiga ega, 
a'zolari faqat xalqaro huquq subyektlaridan iborat, o'z xalqaro huquq 
subyektliligiga ega bo'lgan, xalqaro huquqga muvofiq tuzilgan 
davlatlar birlashmasi. 

---

27 
agentlik, 
markaz va boshqa nomlarni 
tashkilotlar nomlarida 
uchratishimiz mumkin. Masalan, Xalqaro Mehnat Tashkiloti, Xalqaro 
valyuta jamg'armasi, Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki, Atom 
energiyasi bo’yicha xalqaro agentlik, Yevropa Kengashi, Arab davlatlari 
ligasi. Xalqaro tashkilotlar tushunchasini o'rganishda ularning xalqaro 
nohukumat tashkilotlar bilan aralashtirmaslik lozim. Chunki, mazkur 
tashkilotlar o'ziga xos belgilari, huquqiy maqomi va xalqaro huquq 
subyektliligi jihatidan bir biridan farq qiladi. Odatda, xalqaro tashkilotlar 
deyilganda xalqaro hukumatlararo tashkilotlarni tushuniladi. Agarda, 
xalqaro-huquqiy hujjatlarga nazar tashlaydigan bo'lsak, xalqaro tashkilot 
– bu hukumatlararo tashkilot deb ko'rsatilgan xolos. Biroq, bunday ta'rif 
faqat hukumatlararo tashkilotni nohukumat tashkilotdan farqlaydi xolos 
(1986 yilgi Xalqaro tashkilotlar va davlatlar o'rtasidagi yoki xalqaro 
tashkilotlar o'rtasidagi shartnomalar huquqi to'g'risidagi Vena 
konvensiyasi, 2-modda).
Bu haqda xalqaro tashkilotlar huquqiga 
bag'ishlangan adabiyotlarda ko'p bor bildirib o'tilgan
10
. 
Xalqaro nohukumat tashkilotlar kamida bir davlat tomonidan tan 
olinishi va eng kamida ikki davlat hududida o'z faoliyatini olib borishi 
zarur . Mazkur tashkilotlar ta'sis hujjati asosida tashkil etiladi hamda 
hozirgi zamon xalqaro munosabatlarining deyarli barcha jihatlarida faol 
ishtirok etmoqda. Ayrim sohalarda esa ular hatto yetakchi bo'lib 
hisoblanadi, masalan, Xalqaro Qizil Hoch Qo'mitasi. Xalqaro 
nohukumat tashkilotlarning xalqaro hukumatlararo tashkilotlar bilan 
o'zaro farqlar ularning zaruriy belgilarida namoyon bo'ladi
11
. 
10
J.Samuel Barkin. International organization: theories and institutions. N.Y., 2006. – P. 1.,Саидов. А.Х. Халқаро 
ҳуқуқ субъектлари. – Т.: Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий маркази, 2000. – Б. 52. 
11
Батафсил қаранг: Мўминов А.Р. Халқаро ташкилотлар ҳуқуқи: ўқув қўлланма. – Т.: ЖИДУ, 2014. – Б. 110-
128.