Toshkent davlat yuridik universiteti xalqaro tashkilotlar huquqi

Nazorat uchun savollar. 
1. Xalqaro jinoyat sudini tuzish to'g'risidagi shartnomaga imzo 
chekmagan davlat yoki uning fuqarolari ustidan qanday holatlarda ish 
ko'rishi mumkin?
2. BMT Xalqaro Sudi qanday nizolarni ko'rib chiqadi? Kelib chiqqan 
nizo yuzasidan qabul qilingan qarorlarning yurirdik kuchi qanday?
3. Xalqaro iqtisodiy nizolarni hal qilish bo'yicha organlar alohida 
xalqaro tashkilot maqomiga egami? 
 
Mavzuga oid kazuslar: 
1. Barselona Trakion (Barselona Trakion, Light va Pover 
Compayn, Limited), Toronto (Kanada) 1911 yilda tashkil topgan. Ushbu 
kompaniya Kataloniyada (Ispaniya) energiya tarmoqlarini yo'lga qo'yish 
va rivojlantirish maqsadida tashkil etilgan. Barselona Trakion Ispaniya 
va Kanadada bir necha filiallar tashkil etgan. 1936 yilda Kompaniya 
Kataloniyaning elektr ehtiyojlarini katta qismini qondirar edi. Barselona 
Trakion aktsiyalarining eng katta qismi Belgiyafuqarolariga tegishli.
1948 yilda Barselona Trakion kompaniyasining uch kreditorlari bankrot 
jarayonini boshladi. Ispaniya sudi kompaniyaning bir qator mansabdor 
shaxslarini chetlatish va ularning o'rniga Ispaniya fuqarolarini lavozimga 
tayinlash haqida qaror qabul qildi.
Bir necha vaqt o'tgach, xuddi shunday chora-tadbirlar filiallarga 
nisbatan ham amalga oshirildi.Bir qancha vaqt o'tganidan so'ng, 
Barselona Trakion va uning filiallari alohida tartibda Ispaniya sudlariga 
murojaat qilib, Ispaniya hukumati tomonidan ko'rilayotgan chora-

---

186 
tadbirlarga qarshi shikoyat qilgan.Ishi bo'yicha umumiy 2736 holatlar, 
494 qaror va 37 ajrimlar qabul e'lon qilindi. 
Kanada va Belgiya hukumatlari bir necha bor ushbu kompaniyani 
himoya qilish maqsadida ispan organlariga murojaat qilgan. 
Oxir oqibatda, BelgiyaBMTning Xalqaro Sudiga murojaat qildi. 
Savol: Belgiya Barselona Trakion kompaniyasini diplomatik 
himoyasini ta'minlash huquqiga egami? Sizning fikringizcha Sud qanday 
qaror qabul qilishi kerak? Javobingizni asoslang. Vaziyatga huquqiy 
baho bering. 
2. NATOning Yugaslaviyaga qarshi harbiy harakatlari, 1999 
yilning 24 martidan 10 iyungacha davom etdi. Ushbu operatsiyada, 
Al`yansga a'zo 19 ta davlatning xarbiy kuchlari ishtirok etdi.Qo'shinning 
asosiy qismini AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya va Germaniyaning 
xarbiy-xavo (400 ta samalyot) va xarbiy-dengiz kuchlari tashkil etdi. 79 
kun davomida Yugoslaviyaga umumiy og'irligi 27 ming tonna bo'lgan 
14 mingta bomba tashlandi. Yugoslaviyaning iqtisodiy ko'rgan zarari 
100 mlrd AQSH dollarini tashki etdi. 
Savol: 
 Yugoslaviya fuqarosi bo'lgan shaxs, Yugoslaviyani Inson 
huquqlari bo'yicha Yevropa konvensiyasiga a'zo emasligini bilgan
holda, NATOning harakatlari yuzasidan inson huquqlari bo'yicha 
Yevropa sudiga murojaat qilishga haqlimi? NATOning harakatlari 
xalqaro huquq prinsplarini buzish hisoblanadimi? Agar buzish deb 
hisoblansa, aynan qaysi prinsplar buzilgan?. 
3. Chet el tashkiloti O'zbekiston Republikasiga ma'lum bir 
tovarlarni ishlab chiqarish zavodini qurish uchun katta miqdorda 
investitsiya olib kirdi. Zavodga ma'lum bir imtiyozlar berildi, biroq 
oradan ko'p o'tmay mazkur imtiyozlar bekor qilingan. Imtiyozlar bekor 
qilinishi oqibatida investor katta miqdorda ziyon ko'radi, u ishlab 
chiqarayotgan tovarlar narhi oshishiga va narh jihatdan raqobat 
bardoshliligini yo'qotadi va tashkilot bankrot bo'ladi. Natijada investor 
MTSUISga (Vashington sh.) murojaat qilib, investitsiya sifatida 
O'zbekistonga olib kirgan pul summasini qaytarib olib berishni talab 
qiladi.

---

187