|
2019-yilning yanvar–iyun oylarida respublikamizda 56,1 mingtaga yaqin
korxona va tashkilotlar tashkil etildi, bu esa o‘tgan yilning shu davriga nisbatan
26,7 mingtaga ko‘pdir. Roʻyxatdan o‘tgan korxona va tashkilotlar soni 2018-
yilning shu davriga solishtirganda 67,9 mingta (21,1 %)ga o‘sgan hamda
ularning umumiy soni 389,2 mingtani tashkil etgan
(https://stat.uz/uz/press-
sluzhba – Davlat statistika qo‘mitasining 2019-yil 1-iyul holatiga ko‘ra yuridik
shaxs bo‘lgan korxona va tashkilotlar demografiyasi bo‘yicha tahliliy maʼlumoti
(fermer va dehqon xo‘jaliklaridan tashqari).
B
u
es
a
ta
db
irk
orl
ar
xa
raj
atl
ari
ni kamaytiradi. Biznesni roʻyxatdan o‘tkazishni rad etish uchun
80
asoslarning batafsil roʻyxati belgilangan. Demak, roʻyxatdan o‘tkazish
uchun
so‘rovnoma
to‘ldirilayotganda
ko‘rsatilgan
maʼlumotlar
avtomatlashtirilgan tizimning tegishli maʼlumotlar bazasi boʻyicha
avtomatik tarzda tekshiriladi.
Yuridik shaxsni va YaTTni davlat roʻyxatidan o‘tkazish to‘g‘risidagi
guvohnomani, shuningdek, ularning dublikatlarini maxsus blanklarda
qog‘oz ko‘rinishida berish amaliyoti hozirda bekor qilingan, bu esa
roʻyxatdan o‘tkazuvchi organlarning tayyorlash uchun ketadigan yillik
xarajatlarini qisqartirmoqda. Tadbirkorlik subyektlarini roʻyxatdan
o‘tkazish to‘g‘risidagi guvohnoma va ta’sis hujjatlarini istalgan vaqtda
hamda istalgan nusxada nashr qilib olishlari mumkin.
Shu tarzda davlat organlari yagona portaldagi elektron hujjatlarning
repozitoriysi orqali qayta tashkil etish to‘g‘risidagi guvohnomadan
foydalanish (shu jumladan, litsenziyalar, ruxsat etish xususiyatiga ega
hujjatlar berishda, bank hisobraqami ochishda va boshqa turdagi davlat
xizmatlarini ko‘rsatishda), shuningdek, avtomatlashtirilgan tizim
vositasida, tadbirkorlardan talab qilib olmasdan ta’sis hujjatlaridan
foydalanishga tadbirkorlardan ruxsat olishlariga imkon beruvchi
mexanizm yo‘lga qo‘yildi. Avtomatlashtirilgan tizimda mavjud bo‘lgan,
biznesni roʻyxatdan o‘tkazish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha elektron
hujjatlar, shuningdek, skaner qilingan hujjatlarga giperhavolalar, axborot
xavfsizligini ta’minlash hamda ulardan foydalanish qulayligini inobatga
olgan holda elektron hujjatlarning repozitoriysida saqlanadi.
Tadbirkorlik subyektiga tizim imkoniyatlaridan foydalangan holda
unga taalluqli bo‘lgan hujjatlar va maʼlumotlar davlat organlari tomonidan
so‘ralgan holatlari to‘g‘risida axborot olish huquqi berilgan, qonun
hujjatlariga muvofiq tadbirkorlik subyekti erkin foydalanishi taqiqlangan
axborot bundan mustasno.
Yuritilishi markazlashtirilgan tarzda elektron ko‘rinishda amalga
oshiriladigan Tadbirkorlik subyektlari yagona davlat reyestrida (TSYDR)
mavjud bo‘lgan dolzarb maʼlumotlarning shaffofligini va ulardan erkin
foydalanish imkonini oshirish o‘ta muhimdir. Yagona portalga
joylashtiriladigan va ular o‘zgarishi bilanoq har soatda yangilanib
boriladigan maʼlumotlarning eng kam hajmi belgilandi. Demak, yuridik
shaxslar to‘g‘risidagi quyidagi axborotdan ommaviy foydalanish mumkin
bo‘ladi: nomi, STIR, maqomi (faoliyat yuritayotgan, tugatilish jarayonida,
faoliyatini to‘xtatgan), tashkiliy-huquqiy shakli, mulkchilik shakli, ustav
81
fondining miqdori, qimmatli qog‘ozlari to‘g‘risidagi axborot, manzili va
boshqalar; YaTTlar qismida esa: ismi, familiyasi, STIR, amalga
oshirilayotgan faoliyat turi, jinsi va boshqalar. Roʻyxatdan o‘tkazish
maʼlumotlari o‘rtasidagi farqlanishlarning oldini olish maqsadida ularning
nisbatan ustunligini aniqlash qoidalari belgilangan. Demak, ta’sis
hujjatlaridagi maʼlumotlar bir-biridan farq qilganida, roʻyxatdan
o‘tkazuvchi organda saqlanayotgan hujjatlar nisbatan ustunroq kuchga ega
bo‘ladi. TSYADRdagi ta’sis hujjatlari va yozuvlardagi maʼlumotlar bir-
biridan farq qilganida TSYDRdagi yozuvlar nisbatan ustunroq kuchga ega
bo‘ladi. TSYADRdagi va 2017-yilning 1-apreliga qadar yuritiladigan
reyestrlardagi yozuvlar bir-biridan farq qilganida, TSYADRdagi yozuvlar
nisbatan ustunroq kuchga ega bo‘ladi. Roʻyxatdan o‘tkazish maʼlumotlari
o‘rtasidagi farqlanishlar ta’sis hujjatlariga kiritilayotgan o‘zgartirishlar
yoki qo‘shimchalarni kiritish yo‘li bilan tadbirkorlik subyektining o‘zi
tomonidan amalga oshiriladi.
Shu bilan bir qatorda, roʻyxatdan o‘tkazuvchi va vakolatli organlar
o‘rtasidagi hamkorlik, maʼlumotlar almashish, ularni solishtirish hamda
boshqa masalalar alohida hujjatga ajratilgan, bu esa ham tegishli davlat
organlari xodimlari uchun, ham tadbirkorlik subyektlari uchun
(tadbirkorlarga taalluqli bo‘lmagan ichki tartibotlarni o‘rganib chiqish
zaruratini istisno qilgani holda) qo‘shimcha qulayliklar beradi.
Shuni ham ta’kidlash joizki, Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining 2016-yil 24-avgustdagi “Iqtisodiy faoliyat turlarini
tasniflashning xalqaro tizimiga o‘tish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi
275-son qaroriga asosan mamlakatimizda Yevropa Ittifoqining iqtisodiy
faoliyat turlarini statistik tasniflashi (KDES/NACE) negizida ishlab
chiqilgan Oʻzbekiston Respublikasi Iqtisodiy faoliyat turlarining
umumdavlat tasniflagichiga (IFUT) o‘tildi va kichik tadbirkorlik
subyektlariga
tegishli
bo‘lgan
tashkilotlarning
IFUT
asosida
takomillashtirilgan tasniflagichi tasdiqlandi. Hozirgi kunda Oʻzbekiston
Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi, Moliya vazirligi, Davlat statistika
qo‘mitasi, Davlat soliq qo‘mitasining davlat boshqaruvi organlarining
idoralararo o‘zaro hamkorligida statistika, soliq va moliyaviy hisobot
shakllarida IFUTdan majburiy tartibda foydalanishi belgilab qo‘yilgan.
82
Davlat roʻyxatidan o‘tayotgan va o‘z biznes faoliyatini boshlayotgan
tadbirkorlik subyektlarining IFUTdan foydalanishning asosiy afzalliklari
quyidagilardan iborat. Avvalambor, tadbirkorlar shug‘ullanishi mumkin
bo‘lgan faoliyat turlari roʻyxati sezilarli darajada kengaytirildi.
Ikkinchidan,
tashkilotlar
turlarini
aniqlashda
kichik
tadbirkorlik
subyektlariga tegishli bo‘lgan tashkilotlarni shakllantirish va tasniflash
aniq qilib belgilab qo‘yildi. Uchinchidan, ushbu tadbirkorlik subyektlari
xodimlarining
o‘rtacha
yillik
sonini
aniqlash
tartibi
ancha
takomillashtirildi. To‘rtinchidan, ayrim “tadbirkorlar”ning yashirin
iqtisodiy faoliyatlarining oldi olindi va kichik tadbirkorlik subyektlari
faoliyati qonuniylashtirildi. Beshinchidan, ushbu qulayliklar IFUTda
mavjud tadbirkorlik subyektlari faoliyati bilan bog‘liq statistika, soliq va
moliyaviy hisobot tizimini yanada takomillashtirdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
